Saturday, 7 October 2017

Sual Hi Engnge?


Sual tih thumal hi hnam tinin kan nei vek a.  Mahse suala kan ngaih erawh chu kan awmna culture leh sakhua biak a zirin a danglam thei viau mai. Entirnan, hnam thenkhat tan chuan zu in hi sual a ni a.  |henkhat tan erawh chuan rualkawmna leh thingpui chikhat mai a ni.  Khaw thenkhat tan chuan sangha vuak hi sual a ni a, khaw thenkhat tan erawh khawtlang intihhlimna tha tak a ni.   Sual kan tih theuh hi sawikhawm ta ila, a in ang lo hlawm viau ang.

UPC pa tana sual chu UPC thurin pawm duh loh emaw, Trinity doctrine rin te, thlawra baptisma etc. chan te a ni a.  Chutiang bawkin Muslim firfiak tan chuan Muslim sakhua be lo zawng zawngte chu misual an ni a, thi vek tlak an nih avangin bomb hmanga thihchilh pawh vanram kaina kailawn a ni daih thei bawk.

Mi tam berin sual kan tih nia lang chu, kan tih thin leh pawm dan pawm ve duh lo emaw, ti ve duh lote hi an ni mai awm e.  Mahse Bible atanga kan en chuan sual chu khawi dangah emaw awm lovin keimahni thinlungah theuh a awm a, mimal nundan leh awmna hmun a danglam ang zelin kawng hrang hrangin a rawn intarchhuak thin a lo ni.  Bible-ah hian sual hi a sawi ngun khawp mai a, Pathian leh mihringte tithentu leh kan lungngaihna leh hreawmna zawng zawngte thlentu a nih avangin sual hriatchian hi a pawimawh reng a ni. 

Sual hi darthlalang ang deuh hi a ni.  Darthlalang fimah chuan mahni reng kan inhmu thei lova, lehlama midangte kan hmu daih thin.  Chutiang chiah chuan Thlarau Thianghlim tel lo chuan sualna hi hmuh tum mah ila mahni sualna ni lovin midangte sualna ringawt kan hmu lian thin.  Darthlalang inenna atana siamah erawh chuan a phena midangte an lang tawh lova, mahni chiah kan lang thin.  Chutiang chiah chuan Krista felna engah mi a din chuan midangte sualna ni lovin ama sualna chiah a hmu lian thin a lo ni.  Tukhum nente pawh sualna hi a tehkhin theih ang chu.  Midang tukhum chu a lan chian viau laiin mahni tukhum erawh hi chu hmuh a har khawp mai.  Darthlalanga thiam taka dawhrema uluk taka en hnuah chauh mahni tukhum hi a hmuh theih.  Chutiang tho chuan keimahni sualna tak tak hre tur chuan Thlarau Thianghlim hruaina hnuaiah Pathian thu (darthlalang) uluk taka zir a ngai thin.

Sual Atangin Tumah Kan Fihlim Lo
Sual tih hi Greek tawng chuan ‘hamartia’ a ni a.  Thil tum thelh, thal inkahsiaka kahtum kah thelh kan tih ang hi a awmzia-in a tumber chu a ni.Sual tih hrilhfiahna chi hrang hrang- helna, dan bawhchhiatna, rinlohna etc. a awm nual a.  Hengte hi an dik vek a, mahse sual tih thumal‘hamartia’ rau rau hi chu ‘nihtur ang ni lo, nihna diktak phawkchhuak zo lo’ tih hian a sawifiah berin a lang.
Genesis 1:26-27-ah chuan Pathianin mihringte hi a anpui (image) in min siam tih a sawi a.A awmzia chu Pathian nihna tarlangtu, Pathian mizia leh nungchang, Pathian thinlung leh rilru tarlanna ni turin Pathian chuan min siam tihna a ni.  Helai thu hi taksa pianhmanga inanna lampang ni lovin,thlarau lama inzawmna, nungchang leh rilru lama inanna zawk a ni.  Isuan “tupawh kei mi hmu chu Pa hmu a ni” (Johana 14:9)a tih angin mihringte min hmu apiang chuan ‘Pathian ka hmu’ an tih theihna turin Pathian chuan mihringte hi A anpuiin min siam a ni.

He Pathian anna hi mihringte’n kan nei zel em? Tiin inzawt ta ila, kan neih lohzia chu kan thawnthu ngainat leh film movie en duh zawng atangte hian a lang chiang khawp mai, itsikna, inhuatna, inphatsanna, indona etc. te leh mihring nun hi a inphuar zawm chiat a ni tih phat rual lohvin an tarlang a.  Kan khawvel history leh chanchinthar te hithafamkim ni lovin, -buaina,indona, inphiarrukna, tualthahna, uirena, rukrukna, insuamna deuh hlir a ni.  Anihna diktakah chuan kristian kohhran history ngei pawh kan chhui chuan a chunga sualna te atang khian kristian kohhrante hi kan fihlim lo nasa tih chiang takin kan hmu thei a ni.  Hei hi a chhan chu engdang ni lovin, Pathian anpuia siam mihringte hian kan nihna chu hlohin, Setana anpuia thlakdanglam kan lo nih tak vang a ni.  Pathian anga hmangaihna leh thianghlimnaa khat ni thin kha Setana anga chapo leh duham, itsikna leh elrelnaa khat kan lo ni zo ta a ni (Jeremia 17:9; Isaia 64:6; Johana 8:44; Rom 3:10-18;)

Hmangaihna Pathian chuan kan thinlung hi A chen nan a siam a.  Mihring thinlung hi A lalthuthlenga atana asiam A ni.  Mahse sualna chuan chu mihring thinlung lalthuthleng atang chuan Pathian chu paihthlain, amah lalah a indah a.  Chuta chinah chuan mihringte tana pawimawh ber chu Pathian emaw, midang emaw ni lovin, amah a ni ta a ni.  Suala tlu mihringte tana engtik lai pawha pawimawh ber chu amah a ni a.  A nun lairil kaihruaitu chu chapona leh mahni hmasialna a ni.

He mihring nun lairila bet tlat chapona leh mahni hmasialna hi indona rapthlak ber berte ti chhuak a, chhungkua, kohhran, khawtlang tihreawmtu, natna hrik ang maia a awmna hmun apianga midangte rilru leh taksa thlenga natna thlentu a ni ta a ni.  He sualna atang hian tumah kan fihlim lo.  Chapona leh thuneih duhna, Setana mizia hi keini mihring te thinlungah hian tuhin a awm tlat tawh a ni.

Bible chuan mi sual kan nihzia leh sualna-in min fan thuk tawh zia te kawng hrang hrangin min hrilh a.  Thil tha tihtur kan hriat kan tih loh thin te, dan kan bawhchhiatte, hmangaihna kan neih lohziate leh kawng dang dang atangte in Bible chuan kan sualna min kawhchhuahsak a ni.  Awle, Bible –in sualna a sawi hrang hrangte atangin sualna atang hian kan fihlim famkim tak meuh em tih I lo en the ang u.

1.  Thiltha Tihtur Hriaa Ti Si Lo Chu Ama Tan Sual A Ni (Jakoba 4:17).  Pathian anpuia siam kan nih avangin sualah tlu tawh mah ila, mihring thinlung chhungril ber ah hian thil tha leh tha lo hriatna a la awm tho a.  Hei hi chhia leh tha hriatna tiin kan vuah a, mi ang pangai chuan kan nei vek a ni.

Tualthah te, rukruk te, thutiama rinawm loh te hi eng sakhua, eng hnam mahin an duh lo.  Eng hnam mah nu leh pa zahloh ngaisang emaw, dawtsawi tha ti an awm lo.  Mihring thinlung chhungah hian Pathian nihphung thianghlimna leh dikna te chuan hmun chu an la luah a, mahse sualna avang erawh chuan hei ringawt hi chuan thil tha min tihtir tak tak thei chuang lo.  Mahni fate enkawl tha duh lo chu tupaw’n kan dem a, mi chapo leh duham nia kan hriatte pawh vantlangin kan dem thin.  Heng mite kan tehna hi kan chhia leh tha hriatna atangin a ni.  Mahse mak tak maiin he chhia leh tha hriatna hian kan sualna, chapona leh duhamna te hi a kawk chhuak hlei thei si lo.  Hei tak hi sual chimawmna tak chu a ni, midangte sualna chu fiah takin min tarlan sak a, mahse mahni sualna erawh min tarlan sak si lo.  Thlarau Thianghlim hriattirna tel lo chuan mahni sualna hi kan hre thei tawh lo a ni.

Pathian chu thafamkim anih avangin mihringte hian tha chu kan hria- mi tlawmngai te, hmeltha te, ngilnei te, huaisen te hi mitinin kan hria.  Mahse mak tak maiin mahni awmdan erawh hi chu kan inhre thei hauh lo.  Mi chapo paw’n tlawmngai niin a inhre tlat a, hmelchhia paw’n hmelchhia tih a duh bik lo.  Dawihzep apiang hi an vaupung a na duh bawk.Anihna diktakah chuan mi a sual zawh poh leh sual anih inhriattheihna a nei lo nasa mai a ni. 

Midangte sualna hi chu kan hre hlawm khawp mai, kan thenawmte sualna, kan rawngbawltu puite sualna, sorkar leh kohhran hotute sualna hi chu ti ti mai maiah pawh sawi tur kan hre teuh tlangpui.  Mahse mahni sualna sawi chhuak chat chat thei chu mi tlemte an ni.Anihna diktakah chuan mi kan rel fo thinna chhan hi chu keimahni sualna thup kan duh vang leh kan sualnaah mahni inthiam chawp kan duh vang a ni fo.  Sualnaa kan luh thuk poh leh mahni sualna kan hre tlem a, midangte sualna kan hmu lian mai a ni.  Mi kan relna chhan ber hi chu midangte leh kan chhia leh tha hriatna bum kan tum vang a ni thin.  Engpawh nise heng mi kan sawi chhiatna leh kan sawiselnaah ngei hian Pathian chuan min la teh ve dawn a ni (Mat 7:1,2; Rom 2:1-3).

Bible atanga midangte sualna sawi te hi thil har a ni lo, mi nazawngin kan tihtheih a ni.  Mahse mahni sualna Bible atanga hmu chat chat thei hi thlarau mi diktak nihna zawk a ni.Isua thusawi tha tak takte atang hian keimahni hi kan in teh ngai em le?Isuan thil tha tihtur min hrilh kan tihlohte hi misual A tanpuina ngai kan nih zia min hriattirtu atan nge kan hman midangte sualna min kawhchhuah puitu atan le?
 

Pathian chu thinlung zawng zawngin, rilru zawng zawngin, chakna zawng zawngin, thlarau zawng zawngin hmangaih tur kan ni tiin Isua min hrilh.  Anih leh chutiang tak chuan Pathian kan hmangaih chiah em le? Nge ni Pathian ai chuan ka pawisa lakluhna, ka taksa mawina, ka insak lai, ka motor thar, ka ngaihzawng, football, ka nupui etc. ka hmangaih zawk le?  I hun leh ngaihtuahna I pek tam ber kha I hmangaih ber chu a ni.  Pathian hi kar khatah ni khat-chawlhni chauh, chu nikhat chhung pawh chuan inkhawm darkar, I muthluk loh lai chauhva rilru pe I nih chuan ka hmangaih I ti thei dawn em ni? Ngaihtuah mang lova I chawei dawn tawngtai leh mutdawn/thawhdawn tawngtai lai chauhva Pathian ngaihtuah thin I nih chuan Pathian chu thinlung zawng zawng, rilru zawng zawng, thlarau zawng zawng, chakna zawng zawng I hmangaih lo tawp a ni.Pathian ngaih chuan Amah aia thil dang I ngaih pawimawh avangin pathian dang betu I ni zawk.

Isua chuan hmelmate hmangaih a, an tan tawngtai sak turin min ti tih chu kan hria, mahse hei hi kan nunpui chiah em? Nge ni hmelma chu sawi loh chhungkhat zingah leh kohhran member puite zingah ngei pawh biak theih loh ka nei tlat.  Vawi engzat chiah nge kan chhiatna zawngtu tih kan hriatchian em em hi hmangaih taka ka tawngtai sak tawh le?  Ka la ti lo anih chuan thil tha tihtur ka hriat ka tih loh avangin misual ka ni.  Ka lo ti thin a, mahse tunah chuan ka hmangaih hlei thei rih lo anih pawhin a dang chuang lo, hmanah sual lo mah ila, tunah ka sual a ni.

Isua chuan ‘biang lehlama bengtu hnenah biang lehlam pawh dawh ve turin’ min ti a.  ka dawh chiah tak tak em?  Nge ni miin ka ngaihdan kalh zawnga thil a sawiin a sawitu chawp chawpa huain tihnat let ve salh ka tum thin.  Miin min sawichhiatna kan hriatte hian engtinnge kan awm thin? ani pawh engnge a nih bik tia bul tanin an sualna kan sawi ve phiar phiar zel mai em ni?  Chutianga ka ti anih chuan Isua thusawi thil tha chu ka zawm loh avangin misual ka ni.  Zu hmun sa hmuna insual buaite nen kan inang reng, kan buaina hmun a inang lo mai a ni.

A chunga kan sawite mai bak hi Isua’n thil tha min hrilh a la tam mai.  Anih leh heng zawng zawngte hre reng chung si hian chapo takin midangte sualna kawk chhuak tlak khawpa mi felah ka la inngai thei cheu em le?

Midang tu tu te emaw ai chuan ka fel maithei, mahse hei chu a tawk lo, A anpuia min Siamtu Pathian chuan Amah anga nun thafamkim kan nunah hian hmuh a duh.  Mahse hei hi kan thei lo, Pathian thianghlimna hmaah chuan nawhchizuar leh pastor, zu ngawl vei leh kohhran upa kan inang vek, mi sual mahni chaknaa thil tha ti thei lo vek kan ni.  Chuvang chuan kan tihtheih awmchhun chu ‘misual ka ni Lalpa min ngaidam rawh’ ti a, Pathian hmaa inngaihtlawm mai hi a ni.  Kan felna chu keimahniah ni lovin Kristaah zawk a awm a, mahni inphat a, Krista engkima rinchhan nachang kan hriat hunah chauh chu felna chu kan nunah tarlanin a awm dawn a ni. 

2.    Sual chu Dan Bawhchhiatna hi a Ni: (I Johana 3:4):  He hrilhfiahna hi sual hrilhfiahna zingah chuan kan hriat lar ber a nih a rinawm.  Spicer college-a min zirtirtu Dr. Selvaraj Muthiah-a chuan “kohhran dang (non adventist)te’n Pathian dan pakhat an bawhchhia a, keini’n adang pakua kan bawhchhia” tiin a sawi fo thin.  A thusawi hi dik chu ka ti chiah lova, mahse a dik teuh khawpin ka hria.  Achhan chu Pathian dan hi thenkhat chauh ni lovin a vaiin tupaw’n kan bawhchhe theuh zawk a ni.

Deuteronomy 32:4-ah chuan ‘Pathian awm dan zawng zawng chu dan a ni’ a ni tih a sawi.  Pathian dan sawmte hi zawm atana tha satliah dan mai a ni lova, Kraws-in a tihbo mai mai theih tur dan siamchawp a ni hek lo.  Pathian nungchang, Pathian ropuina puanchhuahna zawk a ni.  Pathian a thianghlim ang bawka a dan hi thianghlim a ni a.  Pathian a thafamkim ang bawka Pathian dan hi thafamkim niin, Chatuan Pathian dan anih avangin chatuana awm reng tur a ni.

Anih leh tizawng hian han ngaihtuah teh ang.  Tunah hian Pathian angin kan thafamkim em le? Pathian nun leh ka nun hi uluk taka khaikhin ni ta se, Pathian angin ka thinlung hi a thianghlim famkim chiah ang em le?   Isua’n tha chu pakhat chauh a awm tiin min hrilh a, chu chu Pathian chauh a ni (Marka 10:18).

Pathian dan hian hnathawh pahnih a nei a, a pakhatnaah chuan Pathian nihna- a nungchang, a thianghlimna leh hmangaihna tawp nei lo a tar chhuak a. A dawt lehah chuan Pathian ropuina hmaa mihringte tlin lohzia leh sualna thuk zia, Pathian anpui kan nihna kan lo hloh nasat tawhzia a tarlang bawk a ni (Rom 3:19, 20).  Chuvang chuan miin ama chaknaa Pathian dan zawm theia a inngai anih chuan Pathian nihna a ngainep a, dan ropuina a hmu pha miah lo tihna a ni.

Paula chuan mi zawng zawngte hi sual bawiha awm vek tawh kan nih avangin tuman Pathian dan kan zawm thei lova, zawm theih a hnekin dan chuan kan sualna leh thiamlohna a tarlang chiang zawk a ni tiin min hrilh (Rom 3:9-20)

Thuhriltu thenkhatin dan chu zawm awlsam lutuk, bawhchhiat harsa zawk a ni ti a an sawi ka hre fo mai.  Hei hi chu dan nihphung hriat loh vang niin a lang.  Sinai tlanga dan sawm pek ngau ngau hi chu zawm thei ni paw’n kan inhria a ni mai thei.  Isaia chuan “Dan chu a felna avânga tihlena tihzahawm chu LALPA chuan a tha a ti a” (Isaia 42:21) tiin a lo sawi a.  Tin, Isua chuan dan chu tiboral tur ni lovin tifamkim/tilian/tizahawm tura lokal anih thu a sawi hnuin Pathian dan hrilhfiahna sei tawk tak min pe a(Mathaia 5:17- 7).  Anihna dik takah chuan Isua nun kha danin a tum chu a ni.

Isua zirtirna atang chuan dan chu pawnlam thiltih mai ni lovin thinlung chhungril zawng zawng thlenga thatfamkimna lam zawk a ni.  ‘Tual I that tur a ni lo’ tih awmzia tak chu midang nunna laksak kher ni lovin unaute huatna reng reng kan nei tur a ni lo tihna a ni a (Mat 5:21,22).  Uire suh tih pawh mipat hmeichhiatna hman khawlohna mai nilovin thinlung lama thianghlim famkimna lam a ni tih Isuan sawiin, “tupawh hmeichhia ngaihchaka melh apiang chu a uire tawh ka ti a ni”(Mat 5:27, 28) a ti. ‘Awt suh’ tih pawh duhamna, pawisa ngainatna, damchhung khawsak ngaihtuah buaina lak atanga inthiar fihlim a (Eph 5:5; I Tim 6:10; Mat 6:31), Pathian ram leh Felna zawng hmasa tur zawk kan ni tihna a ni tih min hrilh a. (Mat 6:33)Kan thil neih zawng zawngte pawh mahni inhaivur nana hmang lovin, hralh a, mirethei zawkte pein, chhe leh mai tur he leiah ni lovin vanah zawk kan rote chhek turin ‘Awt suh’ tih thupek hian min hrilh a ni(Luka 12:14-34).

Danin a tum chu Pathian thatfamkimna nuna lanchhuahtir a, ‘biang lehlama bengtu hnena a lehlam pawh dawh a,’ ‘kan kawr min lak saktu hnena kan puan pawh pe phal tur’ leh ‘mel khat kala min phut chuan mel hnih’ kal turzawk thei khawpa nun thianghlim leh inngaitlawm min pek a tum a ni. Dan nihphung leh mihring nihphung hi a inkalh tlat a.  Paula paw’n a nun hma lamah chuan dan hi zawm thei niin a inhria thin a (Phil 3:6), mahse Krista nun atanga dan awmzia diktak a hriatthiam hnuah chuan “dan chu thlarau lam thil a ni tih ka hre si a, kei erawh chu suala mi, sual bawiha hralh tawh ka ni… tunge he thihna taksa atang hian min chhanchhuak ta ang” (Rom 7:14, 24) tiin mangang takin a au chhuak ta ringawt mai a ni.

Dan hi ngun taka zir chuan ‘ka zawm thei alawm’ tia chapo pui tur pakhat mah mihringte tan a awm lo.  Kan sualna leh tlin lohna min thai lansak a, min timualpho va, kan chapona zawng zawng min nem hniamsak a, kraws hmaa min kuaikuntura dan hi pek zawk kan ni. (Rom 3:19, 20; Gal 3:24).
Tichuan danin an sualna a kawhchhuahsakte inngaitlawm taka pawm tuten an felna Isua an bel a, chung mite chu Thlarau Thianghlimin awmpuiin, an thinlung a tihdanglam sak thin (Ezekiela 36:25-27).  Amaherawhchu mi chapote erawh chuan danin an sualna a kawhchhuaksak chu pawm lovin an duh angin Pathian dan thianghlim chu an hrilhfiah a.  Tichuan anmahni indah fihlimin midangte dem nan Dan chu an hmang ta thin a ni.

Sual chu Hmangaihnain a thunun loh nun hi a ni:  Mi thenkhat ngaihdan chuan thutak leh hmangaihna hi thil hran niin an ngai thin.  Hmangaihna tel lem lo pawhin kohhran doctrine-te hi tha taka zawm theih turah an dah fo bawk.  Miin hmangaihna nun tak tak nei lo mah se, kohhranah a inhman a, doctrine-te a langa tha taka a zawm chuan piangthar thaah kan ngai chawk.  Mahse Johana chuan “Hmangaihna nei lo chuan Pathian a hre lo; Pathian chu hmangaihna a ni si a” tiin a ziak (I Johana 4:8)

Paula chuan hmangaihna tel lo chuan kan thil tha tih zawng zawng – nunna hial chana midang tanpuina pawh a ni mai thei- awmze nei lo a ni tih a sawi.  Tlang sawnna khawp rinna famkim nei mah ila, he hmangaihna hi a awm si loh chuan engtihna mah a ni lo tiin a sawi bawk (I Kor 13).  Thusawitu ropui tak leh thiltithei tak pawh ni se, hmangaihna tak tak a neih loh chuan awmzia a nei chuang lo a ni.  Helaia Paula thusawi hi ngaihtuah chian poh leh a mak mai a ni.  Midang tana kang tura mahni taksa inpek hnuah te, tlangsawnna khawp rinna famkim neih chung te, mihring tawng mai ni lo, vantirhkoh tawnga thusawi theihna te neih hnuah pawh hmangaihna hi a la neih loh theih cheu dawn em ni?A theih niin a lang.   Hmangaihna vang ni lo pawhin Hitlera chuan a thusawiin Germany ram pum pui a hneh thei a.  Pathian thu leh dan ngaisang Juda ho chu Isua khengbettu te an ni.  Chutiang bawkin Isua hnungzui nia inchhal Kristian kohhran chu mahni Kristian pui maktaduai 50 chuang tihlumtu an ni. 

Roman Catholic pasaltha Jesuit pawl hmuchhuaktu Ignatius Loyala chu kebai a ni a, mahse ringtu kalsual nia a hriatte zawng chhuaka tihlum mai turin a chau ngai lo.  A nun pumpui kohhran tana hlanin kohhran then thianghlim nan a tawp thleng rakin a bei a.  Mahse hmangaihna awmzia a hriatthiam loh avangin a thahnemngaihna chu mi tamtak tan rapthlak taka thihna a lo chang ta a ni. 

Hmangaihnain a thunun nun chuan midangte zalenna a ngaisang a.  Midangte thatna tur chuan ama tana tuarna tur ngei pawh a pawisa thin lo.  Mahse suala tlu mihringte erawh chu an thinlung lalthuthleng Pathianin atana  a siamah anmahni an indah tawh avangin an tana pawimawh ber chu anmahni an ni a.  Mahni inchawisanna tur atan chuan midangte rahbeh pawh pawi a ti tak tak lo.  He nun hi naupang kan nih lai atangin a lang tan a.  |hiante aia huai zawk, hmeltha zawk, fing zawk nih duhna lo lang tanin, hei hian inngeihlohna thlenin Thlarau Thianghlim tanpuinaa he sual hi rahbeh anih loh phei chuan mi a thanlen ang zelin a lo thang lian ve a, mihring nun chu hremhmun ah chantirin, a tawpah thihna a thlen thin. 

Hmeltha nih duhna hrim hrim te, fin duhna te, huaisen duhna te thil tha lo a ni hauh lova, anihna diktakah chuan thil tha Pathian anna tlem kan la chhawmte zinga mi a ni.  Mahse hmeltha zawk, fing zawk, huaisen zawk nih duhna erawh chu chapona, Setana sualna atanga lo irh chhuak a ni.  He ‘zawk’ nih duhna hi chuan amah aia hmeltha zawk, fing zawk, huaisen zawk an awm chhung chuan a hlim tak tak ngai lo va, a ber nihna a hauh hma loh chuan hahchawlhna tak tak a nei thei lo.  Chuvang chuan mi chapo chuan thei ni sela Pathian meuh pawh hnuhhniam a, a lalthutthleng chhuhsak a duh hial ngei ang.



Hmangaihna awmzia diktak chu midang hma-ngaihna hi a ni.  Isua chuan “pe rawh u, tichuan pekin in awm ang” (Luka 6:38) tiin min hrilh a.  He pekna nun hi Pathian zia a ni a,  hmangaihna ze ril pawh a ni.  Mahse suala tlu tawh mihringte erawh chuan laksak ila ka nei tam lehzual ang tih hi kan thupui a ni.  He rilru avang hian ram leh ram an indo va, khua leh khua, hnam hrang leh hnam hrang an inbei a, thenawm an inngeih lo va, chhungkua thlengin kan buai phah pheng phung mai chu anih hi!

He khawvel chungnun nih duhna ramah hi chuan a chak apiang an dingchang a, “a ruh no no chhuakah” tih hi mihring nun lairil kaihruaitu a ni.  Midang te tanpui nasa thei te ni lovin, mahni inhaivur thiam apiangte chu ngaihsan an ni a.  politician-te leh Infiam mite thlengin midang rapbet thei apiang an dingchang a.  Sumdawngte leh sikul naupang thlengin an bang bik lo, midang aia chungnun nih inchuhin tan an la sauh sauh a, kan zavai mai hian midangte pe tu ni lovin laksak theitu nih tumin mi aia sanga awm turin kan hman hlel a,  kan intlansiak mup mup chu anih ber hi.  

Mahni inchawimawi leh midang aia sang zawk nih duhna hian mihring thinlung chu a luahkhat tawh a.  Setana rilru tawmin, thiltithei ber, thunei ber, nuamsa ber, kan nih hma loh chuan suala tlu tawh mihring hian lungawina tak tak a hmu thei tawh lo thin a ni. 

Hmangaihna diktak hrethiam tur leh nei leh thei tur chuan khawvel sualna- duhamna leh mahni hmasialna ten an tihbuai ve ngai loh, van lam mi kan mamawh a.  Tin, hmangaihna hi kan hloh nasat tawh em avangin min rawn pe let tur chuan hmangaihna hlawm leh hmangaihna Siamtu kan mamawh a ni.  Hei vang hian Isua chu he khawvelah hian lokalin hmangaihna awmzia min rawn hrilhfiah a-Ropuina aiah tlawmna, lalthuthleng aiah ran chaw pekna thleng, chawimawina aiah tihduhdahna, hausakna aiah retheihna, phuba lakna aiah ngaihdamna, huatna aiah hmangaihna, thuneihna aiah kraws chu rawn thlangin, hmangaihna chu mahni inhai vurna lam ni lovin, midang tana inhman ral raihna zawk a ni tih min rawn zirtir a.  He hmangaihna nun hi Isua chuan a hnungzuitu zawng zawngte chu nei ve turin thu min pe bawk a ni.

Isua leh Paula chuan Pathian dan pawh hi hmangaihna atang chauhva zawm theih an nih thu an sawi.  Tin Johana chuan hmangaihna atang chuan thupek zawm hi awlsam tak a ni tih min hrilh bawk.  Chuvang chuan ringtu te tana pawimawh ber chu he hmangaihna Isua Krista atanga lo chhuak hi kan nei em tih hi a ni. 

Isua chuan “tupawh a nun humhim apiangin a chan anga, keimah avanga a nunchan apiangin a humhim ang” tiin a sawi.  Hmangaihna tak takah chuan ngaihzawng kawp emaw, uire ang chi a awm thei lo.  Hmangaihna tak tak chu nun pumpui hlanna hi a ni.  Chumi inhlanna a tel loh chuan hmangaihna tak tak a awm thei lo.  Mihring nunah hian thil inkawkalh tlat a awm a:  hmangaihna leh huatna, duhamna leh inpumpekna, mahni hmasialna leh mahni inphatna, insawichhiatna tawnna leh infakna, hmuhsitna leh inchawimawina, sualna leh felna te an ni.  Pathian aia mahni kawng thlangtu chuan sualna, duhamna, midang sawichhiat chakna, chapona etc a thlang tel a.  A tawpah beidawnna leh thihna a thlen thin.

Hei vang hian mihringa sualna awm hi doctrine dik hriatna leh dik tihna maiin a tibo thei lo va.  Hmangaihna hlawm Krista neihna atang chauhvin chapona te, duhamna te, itsikna sualte hi hneh theih an ni.  Thil dang zawng aia Isua thlangtuten hmangaihna leh mahni inphatna neiin, hlimna leh thlamuanna tak tak an nei thei thin.  Isua hian kan thinlung hi siamthat mai a tum lo va, thinlung thar min pek zawk a tum a ni.  Chuvang chuan hmangaihna thinlung tak tak chu Krawsa nitina tuiral thin.  Mahni inphata Isua vuantute hnenah Isuan a pe thin a ni.

Sualna chu Pathian tel lo nun hi a ni: Hmangaihna Pathian chuan mihringte hi a tel lova nung turin a siam lo va.  Amahah leh Ama zarah zawk nung turin min siam a ni (Kolosa 1:16, 17).  Mahse Evi chuan Setana thlemna awihin Pathian tel lova nun chu nuam zawk leh tha zawk niin a hre ta a.  Chuta tang chuan mihringte hian Pathian tel lova nun chu hlimna emaw kan la ti ta reng a ni (Rom 1:21). 

Mahse Pathian chuan a tel lova nung tura min siam loh avangin leh, Ama zarah chauh hlimna, lawmna, thlamuanna, lungawina, nunna nei thei tura min siam avangin Pathian tel lova nun thlangtute chu beidawnna, hlauhna leh duhtawk neih theih lohna(duhamna) te’n luahkhatin, a tawpah chuan an hlauh ber thihnain a lem zo thin (Rom 6:20, 21;  Gal 5:19-21).

Kan nunna chauh ni lovin, thil tha engkim hi Pathian atanga lo chhuak a ni a (Kolosa 1:).  Felna pawh hi Pathian atanga lo chhuak a ni (I Kor 1:30).  Chuvang chuan Pathian neitute’n felna an nei thin (Jer. 23:6).  Mahse bumtu chuan he felna hi Pathian atang ni lo paw’n mihring tumna pawhin neih theih angin a tarlang fo thin.  He bumna- mihring felna atanga Pathian dawr pawp tumna hi sakhua kalsual zawng zawngte zirtirna innghahna a ni.

Pathian neitu tak tak te’n felna neiin, lawmna, hlimna, lungawina, chatuan nunna an nei thin (Rom 6:22, 23; Gal. 5:22).  Pathian nena inremna hi engtik lai mahin mihring thiltih thata hlawhchhuah chi a ni lo (Gal. 3:11; Rom 3:20).  Isua Krista rinna avang chauh zawkin miin Pathian nena inremlehna a nei thin (Thup. 1:5, 6;  Johana 1:12,13).  Pathian nena lengdun thinte, thlarau leh thinlung tihtakzeta Pathian chibai buktute nunah Pathian chu a rawn intarlang thin a ni(Johana 4:23, 24). 

Chuvang chuan sualna chu Pathian tel lova kan thiltih, kan nun zawng zawng hi a ni a.  Felna chu Pathian nena kan inzawmna avanga Pathianin keimahnia a tih hi a ni.  Chu Pathian leh mihring zawmtu chu rinna a nih avangin rinna lovin Pathian lawmzawng mi nih rual a ni lo (Heb. 11:6), chuvangin rinna lova kan thiltih zawng zawngte hi chu sual a ni (Rom 14:23).

Sual lan chianna ber Kraws:  Sual nasat dan chu a nghawng nat dan atanga teh a ni thin.  Jail-a kan kal chuan jail tangte pawikhawih nasat leh nasat loh chu an tan rei zawng atangin hriat theih a ni.  Thla khat tang tur chu a pawikhawih a nasa lutuk lem lo tih a  hriat theih mai a.  Amaherawhchu dam chhung tang tur chu a case chipchiarin hre lo mah ila, thil sual turu tak a ti a ni tih a hriat mai theih a ni. 

Awle, mihringte sual man pe turin Isua a lokal a.  A nunna ringawt pe tur chu ni se, a nausen laiin Heroda kuta a thihna ringawt pawh kha a tawk ngei ang.  Mahse mihringte sualna man a pek ang zat hremna a tawrh a ngaih avangin khum laizawl ah mai ni lovin, thihna zawnga thihna rapthlak ber Krawsa thihna a tuar a ni.

Hla chuan “Jerusalem kulh pawn lamah chuanin zawlnei thih dan a ni lo an ti” tiin a sawi.  Mahse Krista thihna chu Kulh pawnah, misual ber berte leh phar hri veite thihna hmunah a thi a ni.  Engvangin nge? I sual em avanga I phu tawk hremna chu I aiawhtu Krista khan a tawrh ngei a tul tlat a ni. 

Isua tihlumtute kha Rom sipaite emaw, Juda ho emaw kan ti mai thin a, keimahni sualna zawk a ni Isua tihlumtu chu. Rom sipaite leh Juda ho chu hmanrua lek an ni.Tualthattu hmanrua chemte emaw, talhtum emaw an hrem kan hre ngai lova, a hmanrua ni lovin, a hmanrua hmangtu zawk kha thil tisualtu tak zawk chu a ni.  Juda ho leh Rom sipaite kha an fihlim chu ka ti hauh lova, mahse anmahni kan puh vek thin hi chu luhlulna leh hriat lohna vang chauh a ni. 

Heti taka sualna nei lo Pathian Fapain kan sual ai a tuar chunga sual ka nei lo tih tlat hi Pathian thutak dawta chantirna a ni zawk (I Johana 1:8, 10).  I sual leh sual loh hriat I duh chuan kraws thlir mai rawh, tahchuan I sualna rapthlakzia chu I hmu mai ang.  Sualna reng nei lo, Pathian thafamkim chu rapthlak leh mualpho thlak thei ang berin I aiah khai kanin a awm a ni.

Pastor Saikhuma kha tum khat chu Krawsa Isua tawrhna leh khenbeh anihna kha a mumangah a hmu a ni awm a, mi thinchhe tih takah a thin a rim ta a, tihian a ti ta a, “Lalpa krawsa an khenbeh lai che khan ka lo awm ve lo chu a va pawi em, tuisik far khat pawh petu tur che I hmu lo maw? Kei Saikhuma hi lo awm ve ila chuan I thisen leh thlan te ka hruksak che ang a, tui inturte ka pe tur che a ni a” a ti a.  A inhrosa kuk kuk mai a.  Mahse a thinlungah Pathianin thu sawiin, “Saikhum, I chapona, I thinchhiatna, tun thlenga sual lo nia I in ngaih thinna hi asin Krawsa min kheng bettu chu ni,” a rawn ti a.  Chutah chuan chiang em em in Saikhuma chuan Isua khengbettu kha Rom sipaite emaw, Judaho emaw mai ni lovin, amah sualna zawk a ni Isua krawsa tuartirtu chu ni tih a hrethiam ta a.  Tah chuan hla mawi tak mai phuahin:

“Chhandamtu chunga thil thleng zawng kha,
Thinlung keha a lungngaihna te;
A kut, ke, nak, lu, hliam tirtu chu
Keimah ka ni aw ka va sual em”
Tiin a lo phuah chhuak ta a ni.

I sualna lan chianna ber chu Isua krawsah a ni.  Heti taka I sualzia krawsin a puan chhuah tawh hnuah pawh sual ka nei lo I la ti cheu dawn em ni? I sualna kha pawm la, Pathian Fapa neihchhun khengbettu I nihna pawm la, mak tak maiin damna I hmu ang.  Krawah khan I sualzia a tarlang mai a ni lova, sual hle mah la Pathianin a hmangaihna thukzia che a tarlang tel bawk a ni.  Ani chuan a hmangaih em che avangin I tuar ai tuarin sual ngaihdamna a rawn hlan ta che a ni.  I sualna avanga hremna I tawrh tur zawng zawng kha Krawsah chuan Isuan a lo tuar zo tawh a.  Rinnaa Kraws I thlir phawt chuan damna, chatuan damna Pathianin a lo hlan che a ni tih I hmu ngei ang.

A zahngaihna mak thuchah ngaithla la,
Sual nei lo chuan I sual zawng a phur ta;
Ngaihdamna famkim, chatuana nunna,
A rawn hlan ta che a tlanna zarah.

Adventist ten kan Sualna kan hai mek em ni?
Sualna chimawmna em em chu keimahni sual min tarlansak duh si lovin midangte sualna min tarlan sak a.  Mahni mita khanchhuk min thupsakin midangte mita hmawlhte awm chu min hmuh lentir fo thin hi a ni.  Hei tak hi pharisai-te kalsualna pawh kha a ni.  Midangte sualna an hmuh len em em laiin anmahni diklohna chu an hmu thei der lo.  An chapona te, huatna te, itsikna thinlung te hmu lovin midang Sabbath bawhchhia te, Pathian dan pawisa lo te, uire te, sawma pakhat pe tha lo te, ei thiang lo ei thinte ringawt an hmu a ni.

Hetiang deuh hian Adventist-te pawh hian sualna kan sawi hian midangte sualna, kohhran dangte sualna, thenawmte sualna ringawt kan hmu lian fo.  Meizial leh kuhva eite hi kan ngai sual khawp mai, tiranga ei te, zawlaidi thlengin ralpui phiar takin pulpit tlang atangin kan phiar a, mahse kan chapona leh duhamna te, itsikna te hi tiranga ei te, zawlaidi inte nen thuhmun reng an ni tih kan ngaihtuah ngai em le?

Isuan “thos$ thlifai a, sanghawngsei lem si thinte u” (Mathaia 23:24) a tihte ang hi kan ni ang tih hlauhawm tak a ni.  Thos$ thlitfai hi a tha lo a ni lo va, thil tha tak a ni.  Thosilen zar hi natna tamtak pumpelhna a ni ang bawkin hriselna dan neuh neuhte zawm hi hriselna leh damreina a ni.  Mahse hriselna dan kan ngaih pawimawh lutukna lamah hian a pawimawh zawk thinlung lam thianghlimna hi kan hlamchhiah anih vaih chuan thosi thli faia sanghawngsei lem leh si ang tho kan ni.

Kuhva eilo ha var thut si hian thinlungin midang huat ka nei tlat em? Chuti anih chuan ha var taka meidila kang tur ka ni mai!  Zuk leh hmuam sualna te, vawksa ei vanga sualna te, hriselna dan ngaih pawimawh loh sualna te hi pawnlam sualna an ni a, an langsar a, vei pawh kan vei hlawm khawp mai.  Mahse heng pawnlam sualna te kan vei lutukna lamah hian chhunglam sualna- chapona, duhamna, hurna, its$kna, khawvel thil ngainatna, sum hmangaihna te hi kan ngaihthah phah fo niin a lang.

Tuna kan kaldan hi chuan duhamna aiin kuhva ei pawi kan ti zawk emaw ni chu aw a tih theih a, its$kna leh elrelna ai chuan tiranga eite pawh hi kan ngaimawh zawk niin a lang lek lek ta mai.  Chutiang zelin khawvel thil hmangaihna aiin th$ngpui in hi kan ngai sual zawk anga lan chang a awm fo bawk; thuneih chakna(Setana sualna)  leh hausak thlakhlehna, khawvel ropuina leh nawmsak duhna phei chu kohhran mite hian sualah kan ngai ta lo emaw ni chu aw tih theih turin sawi rik pawh an ni ngai ta meuh lo.  Hei vang hi a ni mai thei, kohhran en mai chuan pangai ve tak, pawnlam landan chuan tha tak anga lang, chhunglam belhchian erawh chuan engmah tak tak ni lo, pung thei miah lo, inngeih lo tham mai leh thlarau lama khawro fe fe kan awm tak teuh.

Pathian chu hmangaihna a ni a, he hmangaihna neitute hian dan an zawm kim a ni tiin Paula chuan a sawi (Rom 13:8).  Johana phei chuan hmangaihna nei lo chuan Pathian a hre lo ti hialin a sawi bawk (I Johana 4:8).  Itsikna leh chapona, duhamna leh elrelna nei chungin hmangaihna a neih theih loh.   Mahse mi tamtak chuan hmangaihna nei lo mahse kohhrana tha taka an inhman phawt chuan ringtu tha tak niin an inhre fo thin.  Mahse heng kohhrana inhmang tak, mahse thinlunga itsikna leh chapona la awn tlatte hi tisa mite an ni tiin Paula chuan a sawi (I Kor. 3:3).  Engang pawhin inti kohhran dik mah se, sualna lak atanga kohrangtu Pathian kohna an la chhan loh avangin koh-hran an ni lova, ring lo mi ang tho an ni.

Ringtu diktak ni tur chuan kan thinlung hi thlak danglam hmasak phawt a ngai.  Pathianin a tum ber chu he thinlung suala khat hi min paihbo sak a, Ama thinlung min pek a tum a ni.  Mahse pianpui rilru hi nitin kan thihsan loh chuan he thinlung thar hi neih theih a ni lo.   Ringtu tamtakin thinlung lam sualna ni lo pawnlam sualna neuh neuh ringawt kan buaipui hi chu Setana bumna anih loh vek pawhin dawihzep vang- mahni nun chan ngamlohna vang a ni ngei ang.   
  
Sual leh tha indona hmun hi khawilai van hmunah emaw ni tawh lovin, thinlungah zawk a ni.  Mihring sualna hi pawnlam atanga siamthat rual anih tawh loh avangin thinlung atanga siamthar a ngai a.    Mahse pharisai ho anga pawnlam thianghlimna ringawt kan buaipui thin avangin indona hmun diktak, thinlung lam thianghlimna hi kan hlamchhiah phah thin.

Isuan, “’Lehkhaziaktu leh Pharisai vervekte u, in chung a pik e! Thlan hnawih var, pawn lam mawi taka lang, a chhung lam erawh chu mitthi ruhte leh bawlhhlawh tinrenga khat angte chu in ni asin.  Nangni pawh chutiang takin pawnlamah chuan mihring mithmuhin fel takin in lang thin a, in chhung lamah erawh chuan vervekna leh sualnain in khat si a’” tia a sawi hi kan tana sawi a ni mai lo maw?   Pawn lam thianghlimna uar viau mah ila, chhunglam thianghlimna tak tak a awm chuan si loh chuan miin kan bula awm nuam an ti chuang lo, hei vang hi a ni mai thei, kohhran kan pun hleih theih loh.

Paula chuan Mi zawng zawng nena inremna leh thianghlimna um rawh u, chu mi thianghlimna lovin tuman Lalpa an hmu lo vang” (Heb 12:14) tiin a sawi a.  Helai hi pawnlam thianghlimna emaw kan ti fo thin.  Mahse a thu hi ngun deuhva kan chhiar chuan thianghlimna a sawi hi chhunglam, thinlung lam thianghlimna zawk a ni.  Midang huatna nei chung chuan Pathian hmuh a theih loh tih a sawi tumna zawk a ni.  He thianghlimna tak tak nei tur hi chuan chapona thihsanin, Krista angin kan thiamna ngeiah pawh beram no talh tur anga pawisawi lova kan tawrh theih a ngai thin.  Hei hi zuk leh hmuama insum ai chuan a har zawk. 

Thinlung lam thianghlimna ni lo, pawnlam thianghlimna ringawt kan uar avang hian rawngbawltute zingah leh memberte zingah inngeih lo fe fe, zuk leh hmuam erawh insum tha fu si kan tam ta.  Sabbath serh, mahse Pathian nena lendun hlimawmna pawh pha miah si lote hi kan va tam ta em!  Meizial emaw kuhva emaw kan nghei dek dek a, nghei ve lo ho aia fel ta riauva inhre ta tlat te hi kan awm nual ta mai! Sa nghei rual ruala vanram kal mai tlak ni turin kan inzirtir te pawh a ang ta lek lek bawk! 

Zuk leh hmuam te hi chu Pathian vang ni lo pawhin infiammi pangai chin chuan an nghei thei vek.  Sa pawh Hindu hnam tha Brahmin-ho chuan an naupan tet ata an ei ngai lo, Buddhist kulmuk zual phei chuan sa ei chu sawi loh, savuna siam kawnghrente leh pheikhawk lam reng reng pawh an inbel duh lo.  Jain puithiam ho chuan thos$ takngial pawh hi an tihlum duh hlei nem.  Sabbath pawh hi Juda hnam chuan an serh vek, Isua khenbeh tirtu te pawh kha Sabbath serhtu vek an ni.  Sabbath serh leh sa nghei tihte hi chu mihring chakna paw’n tihtheih vek an ni.   Mahse Setana mizia kan chhawm- chapona leh duhamna, ropui thlakhlehna te hi mihring chaknaa hneh theih an ni lova, sabbath serhna atang leh ei leh ina insum vang ngawta hneh chi an ni lo.

Pharisaite’n hriselna dan- chawei dawna kut sil, bungbel silfai, inbual fai etc.  (Leviticus bu pum) an ngai pawimawh em em a.  Isua zirtirte’n kutsil lova chaw an eite chu an sawisel a, mahse Isua’n pharisai-ho chu khakin, sualna tak tak chu hriselna dan bawhchhiatna mai ni lovin thinlung lama sualna zawk a ni tih a hrilhfiah (Marka 7).  Hriselna dan hi a pawimawh a, Pathian paw’n ngai pawimawh turin min duh, mahse thinlung lam tihtharna tak tak tel si lova, hemi ringawt kan buaipui anih chuan kan insum that poh leh chapona leh mahni indahsannna bak min thlen lovang.  Isua chuan pawnlam tifai tur chuan chhunglam tihfai phawt a ngai tih a sawi (Mathaia 23:26).  Thinlung lam faina tel lova pawnlam faina ringawt chu, miin fai tak tak emaw tiin min han hnaih a, chhunglam rimchhia- chapona leh mahni hmasialna te an hre leh tho si a.  A hma aiin min ten ting mai a ni.

Pharisaite’n hriselna dan an buaipui kha thil tha lo a ni hauh lova, mahse thinlung lam thianghlimna hlamchhiah phah nana an hmang tak kha an kalsualna chu a ni.  Chutiang bawkin keini pawhin chhunglam thianghlimna hlamchhiah phah khawpa pawnlam thianghlimna hi kan uar anih chuan kan kalsual a ni.   Sualna chu thinlung atanga lo chhuak a ni a.  He thinlung hi tihthianghlim anih chauhvin pawnlam pawh a thianghlim ve tak tak thei chauh a ni.  Thingkih tumin a hnah sawi til vak vak ta ringawt se la, awmzia tak tak a nei lo vang.  Th$ngkit tur chuan a kungpui atanga tihtluk a ngai thin a ni.  Chutiang bawkin sualna chu a intanna thinlung lam atanga kih anih loh chuan tihhlum chi a ni lo.  He pianpui thinlung tihhlumna leh thinlung thara thlakthlengna hi mihring tihtheih a ni lo va, Pathian chauhvin a ti thei a ni.

Thutak chuan kan pianpui thinlung sualna leh hmantlak tawh lohna min kawhchhuahsak a, Krista thinlunga min thlaksak a tum a.  Mahse mi tamtak erawh chuan an pianpui thinlung suala khat anihna chu pharisai ho ang khan an pawm thei lova, chuvang chuan sualna chu an duh dana hrilhfiahin anmahni sualna hmuh kanin sual an sawifiahna chu midang dem nan an hmang  daih a, anni erawh chu sual nei lo niawm fahranin mifel thutin an thu ta thin a ni.  Hei tluka Pathian tithinurtu sualna dang hi a awm kher lo ang. 

Isuan pharisai ho a huatna chhan em em pawh engdang ni lovin, tha leh fel an intih tlatna kha a ni.  Dam hrisel te’n Daktawr an mamawh lo ang bawk hian fel nia inhria te’n Pathian an mamawhna an hre thei lo.  Misual leh tling lo nih inhria te chauhvin Isua an bel thin a (Mat 9:12, 13).  Isua beltute chauhvin thinlung thianghlim an nei thin (Johana 15:3, 4).


NGAIDAM THEIH LOH SUAL

Johana chuan thihpui khawp sual a sawi a, chungte tan chuan tawngtaina pawhin awmzia a nei lo ni hialin a sawi (I Johana 5:16).  Isuan ngaihdam theih loh sual a sawi bawk a, chu chu Thlarau Thianghlim sawichhiatna/tihlungngaihna hi a ni. (Mat. 12:31)Johana’n thihpui khawp sual a sawi nen hian a danglamna a awm hmel lem loh.

Thlarau Thianghlim tihlungngaihna hi a awmzia chu Thlarau Thianghlim hnathawhna tura mahni inhawn duhloh tlatna a ni.  Tunhma chuan Thlarau Thianghlim tihlungngaihna chu sual hrereng chunga tihluih tlatna hi a ni tiin min hrilhfiah thin.  Mahse ngun taka kan en chuan sual kan tih zawng zawng deuh thaw hisual a ni tih hrereng chunga kan tih a ni. Dawt sawi te, mi rel te, midang huat te, chapona te, duhamna te, etc, sual a nih kan hria, mahse kan ti reng fo si a, hrereng chunga sual hi Thlarau Thianghlim tihlungngaihna anih chuan khawvel mihring zingah hian Thlarau Thianghlim tilungngai lo tumah kan awm lo vang.

Davida pawhin uire leh tualthah te chu sual a ni tih a hrechiang ngei ang.  Tleirawl tirhtet ata Pathian tih mi a ni a.  Pathian dan sawmte chu a hrechiang hle ngei ang tih a hriat theih.  Mahse a uirena leh tualthatna chu Pathian hnenah ngaihdam a dil a, Pathianin a ngaidam a ni tih kan hria.  Anihna diktakah chuan Pathian hnena Davida’n ngaihdam a dil leh theih nana hma latu pawh Davida ni lovin Pathian zawk a ni.

Mihring fate zawng zawng hi sualah kan tlu vek tawh a.  Pathian anpuia siam ni si kha sual avangin A anpui ni lovin Setana anpui kan ni vek tawh a ni (Johana 8:44; Rom 3:10-20; Isaia 64:6).  Thlarau Thianghlim hnathawh hmasa ber chu mihringte nihna diktak, misual kan nihna min hriattir hi a ni (Johana 16:8).Chutiang bawkin Pathian dan hnathawh ber pawh thiam loh min chantir a, misual kan nih min hriattir tho a ni (Rom 3:19, 20;  Gal. 3:19). 

Thlarau Thianghlim tihlungngaihna chu misual nih inpawm duh tlat lohna, tha leh fel intih tlatna hi a ni.  Isua chuan “mitdelte chu an mit an lo varna tur leh, mitvarte chu an mit a lo delna tura” (Johana 9:39) lokal anih thu a sawi.   A awmzia chu mitvar atih hian hmu thei inti, inti fel te hi an ni.  Mitdel a tih erawh chuan engmah ti thei lo, misual nih inpawmte a sawina a ni.  Pharisaite chu “ka hmu thei e, intih avangin insualah inla awm reng a ni” tiin Isuan a sawi (Johana 9:41).  Anihna takah chuan Isuan Thlarau Thianghlim sawichhiatna a sawi pawh hi Pharisai te hnena a sawi a ni.  Pharisaite sualna chu engdang ni lovin fel  leh tha intihtlatna, misual nih inpawm duh tlat lohna kha a ni.

Davida sualna kan sawi tawh a, Davida Pathianin a ngaihdamna chhan chu thil a tisual a ni tih zawlnei Nathana hmanga Pathianin a hrilh chu a lo pawm thlap vang a ni.  Thlarau Thianghlim chuan kan sualna leh tlinlohna te a tarlang thin a.  Davida ang hian lo pawmin inchhir leh inngaitlawm takin Pathian kan bel thin nge ni, ka thatna leh felna chhuangin sualna ka nei lo tiin tan kan khawh thin le?

Isua tehkhin thuah mi pahnih tawngtai thu kan hmu a (Luka 18:9-14).  Pakhat zawk chu mi fel leh insum thei tak, sakhaw mi tak a ni a.  Chawlhkar tin vawi hnih chawngheiin a tawngtai ziah a, a hlep ru ngai lova, a uire ngai lova, sawma pakhat pawh rinawm takin a pe thin.  Pathian hnena a tawngtaina pawh lawmthu sawina hlir a ni.  Tunlai hun ngeiah pawh hian hetiang mi hi chu kohhran leh khawtlanga kan vawrhlar leh ngaihsan pawl tak a ni ngei ang.  Mahse hepa nun leh tawngtainaa hi Pathianin  pawm tlakah angai tlat lo.  Misual anih inpawm lovina thiltihthatte chhuanga Pathian dawrtum mi anih vang a ni.  Keini pawh kan sualna hre lo leka, kan sabbath serhna te, ka zuk leh hmuam insumna, ka sanghei, ka rawngbawlna chhuanga Pathian dawrtu ka nih vaih chuan Pathianin min pawm ngai lo vang.

Tehkhin thua a pahnihna erawh chuan a hmasa zawk angin chhuan tur reng reng a nei lo.  Vantlang leh kohhran duhloh leh hmuhsit a ni a.  A thawhlawm takngial pawh kohhrante’n pawm tlakah an ngai lo.  Hetiang mi anih avang hian misual anihzia a inhre chiang hle a.  Pathian hmaah chhuan tur a neih lohzia inhriain inngaitlawm takin “Aw Pathian, kei misual hi min khawngaih rawh” tiin Pathian zahngaihna hnuaiah a tlu lut tawp mai a ni.  Isua chuan hepa tawngtaina hi Pathian chuan chhangin a inah thiamchangin a hawng ta a ni tiin min hrilh.

Isua chuan “inthawina duh lovin khawngaihna ka duh zawk a ni” tiin a sawi a.  Lal Davida pawhin a tawngtainaah chuan “inthawina chungah hian lawmna I nei lova, halral thilhlanah hian lawmna I nei hek lo” (Sam 51:16) tiin a sawi.  A awmzia chu sakhua serh leh sang, inkhawm leh tawngtai neuh neuh hi Pathian tilawmtu a ni lo.  Hmangaihna Pathian anih avangin pawnlam ni lovin kan thinlung chhungril tak taka inhlanna hi Pathian tilawmtu zawk a ni.  Lal Davida vekin, “Pathian duhzawng inthawina chu thlarau lungchhia hi a ni a, aw Pathian thinlunga inchhir ngawih ngawihte chu I hmusit lovang” (Sam 51:17) tiin a lo sawi.

Kan Sabbath School zirlaibu hlui chuan tihian a lo sawi, “Thuthlung pahnihte (Thuthlung hlui leh thar) hian Kaina leh Abela hunlai atang tawha Pathian kungkaihpui kan tum dan kawng hnihte chu a entir a.  Thuthlung hlui hian Kaina anga Pathian tihlawm tum nana mahni thiltihte rinchhanna kawng dik lo a entir a; a lehlamah Thuthlung thar chuan Abela anga A thutiam zawng zawng tihpuitlin nana Pathian khawngaihna rinchhan hmiahna a entir thung a ni.”

Kaina khan inthawina chu a hlan ve ngei mai.  Mahse a thawhrah theirahte a hlan a, Pathianin a pawm thei lo.  Pathianin a pawm zawk chu Abela inthawina Isua Krista inhlanna entirtu, beram nova inthawina chauh kha a ni a pawm ni.  Tun thleng hian kan thawh rah, kan thiltha tihte Pathian hmaa kan hlan hian Pathian a lawm tak tak ngai lo.  Kaina inthawina ang khan kan chibaibukna leh kan inkhawmnaah ‘alh’ a awm thei lo.  AMaherawhchu Abela leh chhiahkhawntu anga mahni felna chhuan tur reng nei lo tih inhria a, Krista felna chiah rinchhana Pathian kan dawr erawh chuan kan inthawina hlan (Pathian chibaibukna/ inkhawmna/tawngtaina)-ah ‘alh’ a awm thin a ni.

Thupuana kohhran entirtu hnuhnung Loadikei kohhran chu Isuan, “mirethei, khawngaihthlak, mitdel, saruak” a ni tih a sawi a (Thup. 3:17).  He nihna hi Loadikei kohhran chauh ni lovin, mihring zawng zawng kan nihna a ni.  Mahse vanduaithlak takin hun hnuhnunga kohhrante hian Pharisai-te angin an nihna hi haiin chapo takin, “ka hausa a, sum ka ngah a, engmah ka tlachham love” an ti tlat bawk si.  Hei vang hian Thuhretu Rinawma chuan “Ka ka ata ka chhak chhuak dawn che a ni” a ti hial a ni.  A awmzia chu hetianga chapo taka I sualna I inpawm duh tlat loh chuan Thlarau Thianghlimin A chhuahsan dawn che a tihna ni.

Isua’n Loadikei kohhran hnena a sawi hi a ti mai mai lo.  Tunah pawh fel leh tha inti kohhran chu kan khawro tial tial a, kan hlim lo tial tial a, kan inngeih lo tial tial a, kan hriat loh hlan hian Thlarau Thianghlim chuan min chhuahsan tan mek niin a lang.  Hetianga kan awm reng chuan a nawlpui hian Thlarau Thianghlim kan la tilungngai ngei ang. 

Pathian chuan a malsawmna zawng zawng chu Kristaah khan mi pe tawh a ni.  Thil dang zawng zawng aia Isua thlang a, mi sual engmah tithei lo nih inhriaa an felna Krista beltute’n he chatuan malsawmna hi an dawng thin a ni.Hawh u, a tlai lutuk hma hian misual kan nihna hi inpawmin Isua felna kawr hi a hnen atangin la mawlh teh ang u.

“Thlarau leh mo chuan, “Lo kal rawh,” an ti a. A hria apiangin “Lo kal rawh,” ti rawh se. Tuihal apiang lo kal rawh se; a duh apiangin nunna tui hi athlawnin la rawh se” (Thupuan 22:17).


No comments:

Post a Comment