Saturday, 7 October 2017

MRS WHITE-I THUZIAK KA HMUHDAN


Mrs white-i hi hun hnuhnung zawlnei a ni a, a thuziakte hi tun huna mite tana pek a ni.  Chuvang chuan an pawimawh em em a, kan chhiarin kan zir tur a ni.  Mahse Pi White-I thuziak tel lo chuan Bible hi hriat thiam hleih theih loh, kohhran dangte pawh Pi White-I thuziak an neih loh vanga Bible hrethiam thei ta lo hial anga kan inzirtir erawh hi chu inenfiah a ngai khawp mai.  Hetiang zirtirna hnuaia kei pawh seilian ka nih avangin ka tleirawl tirh phat ata lehkhabu dang ngaihsak lo lekin nasa takin Pi White-I thuziakte hi ka zir thin.  Mahse min zirtirtu hmasaten Pi White-in a tum Krista ni lovin, Pi White-i thuziaka nghei tur, tih loh tur, en loh tur emaw, tih tur, ei tur, zawm tur emaw ringawt min lo zirtir thin avangin White-i thuziakte hi chhiar nasa hle mah ila, min kawh hmuh a tum tak Isua Krista zawk ka hmu tak tak thei ngai lo.  Krista ni lovin, tihtur leh tihloh tur (legalism) bak Pi White-I thuziak atang hian ka chhar belh lo.  Phurrit chunga phurrit dang chiah ka hmuh belh thin.
 
Pi White-i thuziak tel lova Bible hriatthiam theih loh anga inzirtirna hi Seventh-day Adventist inzirtirna diktak a ni lo. Thahnemngaih luat avang line bak kan rahpelh (fault)-na zawk a ni.  G.C. President la ni rei ber leh Pi White-i te nupa thiantha, amah Pi White-I ngei pawh vuiliamtu A.G. Daniells-a chuan tihian a lo sawi, “He Lehkhabu (Bible) hi amah leh amah a inhrilhfiah tih hi ka ring a, tin, chiang takin he Lehkhabu hi heng (Pi White-i) thuziakte rawn lo pawh hian kan hrethiam thei tih hi ka ring bawk [1] ( bracket words added) tiin a lo sawi. 

Daniells-a vek hian tihian a sawi leh bawk, “Pastor thenkhatten Pi White-i thuziakte hi Bible hrilhfiahtu a ni tia an sawi ka hria a.  General Conference-ah ngei pawh kum engemaw zat liam taah khan (A.T. Jones-an) Bible kan hriatthiam theihna kawng awmchhun chu Pi White-i thuziakte kaltlang chauh hian a ni tih a sawi ka hre bawk... mahse hengte hi kan rindan hmang a ni ngai lo va, Pi White-i thuziakte hi Bible hrilhfiahna kawnghim awmchhun tih hi a dik ngai bawk lo.  He rindan hi chu thurin dik lo a ni a.  A dingrei ngai lovang[2] tiin a lo sawi.  A sawi ang ngeiin Pi White-i thuziakte tel lo chuan Bible a hriatthiam theih loh tia sawitu AT Jones-a chuan a rin angin thil zawng zawng Pi White-I thuziakin a tifiah lem lo tih a hriatfiah tak hnu chuan kohhran a chhuahsan a, Mrs White-i do nasa ber tuah a tang ta a ni.[3]

1982 kuma General Conference hnuaia adhoc committee chuan Bible leh E.G. White-i inlaichin dan point 20 (positive 10; negative 10) zet mai an puanchhuah naah a negative points 3 – 8-ah chuan tihian an lo ziak:
3)      E.G. White-i thuziakte hi Bible ang maia Kristian thurin lungphum leh thuneitu tawp niin kan ngai lo. 
4)      E.G. White-i thuziakte hi thurin innghahna atana hman tur niin kan ngai lo.
5)      Bible hi E.G. White-i thuziakte hmang chauhva hriatthiam theih niin kan ngai lo
6)      E.G. White-i thuziak zirna hian Bible zirna a luah lan tur niin kan ngai lo.
7)      E.G. White-i thuziakte hian Bible awmzia a hrilhfiah fai vek niin kan ngai lo.
8)      E.G. White-i thuziakte hi khawtlang tana Bible thudik puanchhuahna atan a tul niin kan ngai lo.[4]

Tuna E.G. White-i thuziak kan hman dan nen chuan a chunga point-te khi inpersan tak a ni.  Bible aia Mrs White-i thuziak chhiar tam tura kan infuih ta zawk hlauh hi chu kalsualna a ni.  Tin, mak ka tih deuh mai chu kan thusawitu thenkhatten Pi White-i thuziak chu ‘engte’ zawk ania, Bible hi ‘englian’ zawk a ni tia sawi siin, a englian zawka mi chu sawi ta lovin engte zawk ami zawk hlir chu an sawi ta thin hi a ni.  Electric eng awm renga mombati hmang luitlat te pawh kan ang deuhvin ka hre thin.  Adventist huang chhunga sermon leh article ka chhiar leh ngaihthlak tamtak te hi chu ‘Christ Centered’ ni lovin ‘White Centered’ a ni zawk mah mahin ka hre thin.  

Pathianin Israelte kha inthawina leh serh leh sang neuh neuh tihtur a pe teuh mai; mahse tuman practise vek kan tum tawh lo.  A principle (thil tum) kan zir mai  a ni.  Leviticus 11-a thiang leh thiang lo pawh hi a la pawimawh kan ti chungin, a ziak ang kilh kelh chuan zawm kan tum chuang lem lo.  Entirnan, Lev. 11:32-na thu,  “Tin, an thiha engpawh an delh chu a bawlhhlawh zel ang; hmanrua hman tawh phawt chu thing bungbel emaw, puan emaw, savun emaw, saiip emaw pawh ni sela, tuiah chiah tur a ni, tin, tlai lam thlengin a bawlhhlawh ang; chu mi zawhah chuan a thianghlim tawh ang.” Tih angte hi Leveticus bung 11-a thiang leh thianglo chungchang a sawina ami tho chu a ni na a, practice kher kan tum tawh lo.

Isua ngei pawhin “i kutin emaw, i kein emaw a tihtluk che chuan tan la, paih daih rawh” (Mat 18:8)  ti hialin min hrilh a.  Mahse kut leh ke tan tak tak turin tuman kan inzirtir lo.  A tum (principle) sual huatna zawk kha kan sawi mai a ni.  Mahse Mrs. White-i thuziakte erawh chu a principle (a tum) ber pawh ngaihtuah lo lekin, mimal hnena a thurawn(personal letters) leh mi thenkhat hnena thurawn te (testimonies), leh hunbik lai nei(particulars), a zavaia zawm vek turin kan inzirtir thung tlat si.  Hei hi Bible aia Mrs White-i hi kan dah san zawk vang nge, Mrs White-i thuziak hman dan leh zir dan (Hermeneutics) kan hriat loh lutuk vang ni ang?  I inenfiah deuh ang u.[5]

Mrs White-i chuan Isua min kawhhmuh  a tum a.  Keini erawh chuan Pi White-in a kawh Isua chu en ta lovin, Pi White-in Isua a kawhna kutzungtang chu kan buaipui ta zawk a ni ta deuh ber ni mai hian ka hre thin

Hmanni chu kan rawngbawltu pakhatin Mizo tawnga Mrs. White-i thuziak kan neih tam tak hnu hian Mizo Adventist-te thlarau nun hian san lam a pan aiin hniam lam a pan zawk nia a ngaih thu a sawi.  A dik ka ring, Bible aia Pi White-i thuziak zawk zir tam hi amah Mrs White-i ngei pawhin an hlauh berte zinga mi a ni.[6]  Mrs White-i thuziakte hi Bible-a min hruai tura ziak an ni a.[7]  Bible chu Krista min kawh hmuh tura ziak a ni bawk.[8]  Kan thlarau chaw diktak chu Pi White-i thuziak emaw, Bible emaw ni mai lovin, Bible leh Pi White-in min kawhhmuh Krista zawk a ni.  Krista hi ‘nunna chhang ei sen rual loh, nunna tui kang ve ngai lo’[9] awm chhun a ni.  Pi White-i zawng amah ngau ngau chuan, ‘mirethei, khawngaihthlak, mitdel, pachhia, saruak, engmah nei lo’ Pathian laka ‘kutdawh’ ve mai tho a ni e.[10]  Krista (chaw tak) awmna min kawhhmuhtu anihna chiah hi a hlutna chu a  ni.  Pi White-i ni lovin, Pi White-in min kawhhmuh Krista zawk hi a ni ngaihsanawm chu ni. (Fimkhur ang u; Roman Catholic ten Petera te, Mari leh mithianghlim (saint) dang te an dah sang ang deuh hian Pi White-i hi kan dahsang ve mai ang e!)

Pi White-i thuziakte hi hun hnuhnunga mite tana ziak a ni a.  Zir ila, chhiar zel ang u.  Lehkhabu danga kan hmuh theih miah loh thutak tamtak an pai a ni.  Chutih rual chuan thutak zawng zawng hi Pi White-i hian a hre fai vek bik lova, a ziak vek bik lo tih hi kan hriat tel a ngai.  Chatuan pawha a finna kan chhui zawh phak loh tur Pathian chuan mi hrang hrangte hnenah a thutak hi kawng hrang hrangin a puang chhuak thin a.  Mrs White-i ni lo, midang hnenah pawh thutak pawimawh tak tak a puangchhuak teuh a ni.  Pi White-i thuziak ringawt midang thuziakte tel lova kan zir vaih chuan thutak pawimawh tak tak kan chan dawn a ni.  Bible-ah ngei pawh Petera thuziak ringawt zir ila, Paula ziak te, Mathaia leh Luka ziakte leh lehkhabu dangte zir si lovin,  kan bo viau ang.  Chutiang chiah chuan Mrs. White-i thuziak chauh zir vak vak ringawt hi kalsualna bultanna a ni thei.  Pi White-i thuziakte hi zir zel ila, chutih rualin Bible leh Kristian lehkhabu dangte pawh hi chhiar tam lehzual ang u.

Mrs. White ngeiin tihian a lo ziak, “Hun hnuhnung thuchah neitu nia inchhalte zingah Pharisai-na chi thar a rawn lang a.  Chungmite chuan tha tawkah inngaiin, ‘Thutak kan nei tawh a, eng kan mamawh belh tawh lo’ an ti mai thin.  Mahse thutak kan hriatsa bak kan zir belh duh loh vaih chuan din hmun himah kan awm hauh lo a ni.  Mi thenkhatin thutak hmuhbelh tur kan la nei em? Tiin min zawt a.  Kan rilru zim lutuk avangin Pathianin eng tamzawk kan hnena a puan tur.. chu kan hrethiam lo a ni... a la bang kohhrante tana hman tur lunghlu tam tak chharkhawm tur a la awm teuh a ni.”[11]

Awle, a tawp nan heti hian inzawt teh ang:  thahnemngai taka thutak lunghlute zawnga Bible zir thin nge i nih? Pi White-in Pharisai chhuak thar a tih, hmasawn tum miah lova a awmsa (a thing ring: ‘Pi White-in a ti’ emaw, ‘Pu Lowry-an a ti’ tih) ringawt ringa midang hmasawn tur pawh khap thintu le?



[1] George R. Knight, A Search for Identity: The Development of Seventh-day Adventist Beliefs (Review and Herald: 2000),  140.
[2] Ibid.
[3] Ibid, 99.
[4] Adult Sabbath School, The Prophetic Gift, (1st Quarter: 2009),  85, 86.
[5] Testimonies to Minister page 51-ah Mrs. White-i chuan a thuziak te, testimonies te leh personal letters hmang diklo tute natakin a dem thu a ziak.
[6] George R. Knight, A Search for Identity: The Development of Seventh-day Adventist Beliefs (Review and Herald: 2000),  138 - 141.  He lai phek bik hi Sub Topic, ‘Bible chauh nge lehkhabu tamtak kan rinchhan’ tih a ni a. Hetah hian ngaihnawm takin Knight-a hian Adventist History-a Bible aia Mrs. White-i thuziak hman tamnain pawi a lo khawih dan a ziak a.  Tin, he lehkhabu-ah vek page 150 naah Mrs. White-i thuziak hlang atanga thurin emaw ngaihdan emaw lakchhuah hlauhawmna a ziak leh bawk. 
[7] Ellen White, Christian Experience and Teaching of Ellen G. White (Trustees of Ellen White: 1922), 248
[8] Johana 5:39, 40.  Bible emaw, Mrs White-i thuziakte zir leh hriat chian ringawt hi Krista nuna sengluhna tel lo chuan engtihna mah a ni lo.
[9] Johana 6:35 – 58.
[10] Thupuan 3:17.   Helai thu hi Adama thlah- hringfa lo piang tawh phawt te Krista tel lova kan nihna diktak a ni.  Isaia te, Jeremia-te  felna pawh, silhfen bawlhhlawh ang mai niin, thinlung bumhmang, thilsual tihhmang thil tha ti thei lote an ni. (Isaia 64:6; Jer 13:13; 19:7)  Pi White-i pawh a bang thei bik lo.
[11] White, Council to Writers and Editors, (Trustees of Ellen White: 1946), 34, 35.

No comments:

Post a Comment