Rom
leh Galatia thupui ‘Rinna Avanga Felna’
Rom leh Galatia lehkhathawn hi Sabbath sikul zirlaibuin a
tarlan danin AD 58, Paula missionary zin vawithumna, Korinth khuaa thla thum a
cham chhunga a ziah ve ve an ni a. A
ziah hun a inhlat loh avangin an thu ken pawh a inang viau va, an thu ken laimu
chu rinnaa felna ve ve niin, Galatia lehkhathawnah hian rinna avanga felna chu
zirtirna diklo a\angin a veng a, Rom lehkhathawnah thung chuan Galatia rama
kohhran tibuai tuten an tibuai ve ang tih hlauvin rinnaa felna thurin hi chiang
tak leh mumal (system) takin a hrilhfiah ve thung a ni.
Rinna avanga felna thurin hi Paula thuchah ken ber a ni
a. Galatia khua amite a lehkhathawn pawh
tihian a tlip nghe nghe:
“Kei erawh chuan kan Lalpa Isua
Krista kraws lo chu ka chhuan loh turzia mai chu, chu mi zarah chuan khawvel hi
ka tan khenbehin a awm ta, kei pawh khawvel tan khenbehin ka awm a ni.” (Gal 6:14)
Mrs
White-I ngei pawhin kum 1888 hnu lamah chuan rinnaa felna thu hi a thuchah ken
bulpui ber a ni. Vantirhkoh pathumna
thuchah laimu pawh engdang ni lovin rinnaa felna thurin tho hi a ni tih min
hrilh:
“Mi tamtakin
rinnaa thiamchantirna hi vantirhkoh pathumna thuchah a ni ve em tiin min zawt
\hin a, ka chhanna chu ‘rinnaa thiamchantirna hi vantirhkoh pathumna thuchaha a
pawimawh lai ber a ni’ tih hi a ni.” (Ibid)
“Krista leh a
felna thu hi kan thupui ber, kan rinna innghahna bulpui ni rawh se” (Ev. 191)
“Krista chu chhandamna
leh beiseina awm chhun a ni tih puan hi a \ul hle mai. Rinnaa thiamchantirna
thurin hi puan a nihin… mi tamtak tan chuan khualzin tuihal tana tui intur ang
mai a ni \hin. (1 SM 360)
Rom lehkhathawn a\ang
hian Kohhran pa te zinga ngaihsan hlawh ber a ni hial awm mange tia sawi theih
tur Augustine-an piantharna a lo chang tawh a.
Dan thiltiha chhandam tum Roman Catholic kohhran kulhpui chu Rom leh
Galatia lehkhathawn hmang hian Luther-an a lo vawchim tawh bawk. Pathian thuhriltu ropui, Adventist ten kan
doctrine ngaihhlut em em sanctification doctrine zirtir nguar \antu John
Wesley-a pawh Rom lehkhathawn hrilhfiahna a zir a\anga piangthar a ni a. Tin Kristiana
Vanram Kawngzawh ziaktu John Bunyan-a ngei pawh hian Luther-a Rom
lehkhathawn hrilhfiahna bu behchhana a lehkhabu hi a ziah a ni bawk. Mrs. White-I pawhin tihian Rom lehkhathawn
chungchang tihian a lo ziak:
“Rome lehkhathawnah hian Paula chuan chanchin\ha thuril amah ngeiin puan chhuah a duh chu a
ziak chhuak a.... Rinna avanga felna he lehkhathawna chiang taka puana awm hian
hun liam ta zawng zawngah khan misual simte chu nunna kawngah a lo hruai tawh
\hin. He eng hian Luther-a rilru chu
chhun engin, Krista thisen sual tlengfai thei tura thiltithei chu a tarlan sak
a. Thlarau sang tamtak sual phurit
phurte chu ngaidamna leh thlamuanna hnarah a lo hruai tawh a ni. Kristian zawng zawngte hian Rome lehkhathawn
avang hian Pathian hnena lawmthu sawi mawlh mawlh kan ba a ni” (Life Sketches of Paul,
187).
MI ZAWNG ZAWNG MISUAL: PATHIAN FELNA MAMAWH VEK (BUNG
1 - 3)
Rom Lehkhathawn Laimu (1:16-17)
“Chanchin
Tha chu ka zahpui si lo va; tupawh a ring apiangte tan chhandamna tura Pathian
thiltihtheihna a ni si a... Chu miah
chuan rin lehzual nan, rinnain Pathian felzia chu a lo lang a, “Mi fel chu
rinnain a dam ang,” tia ziak ang khan.” (Rom 1:16, 17)
Rom lehkhathawn laimu chu ‘Pathian Felna a ni’. Chhandamna chu Isua felna famkim a\ang
chauhva neih theih a ni. Mihring beihna
leh tumna a\angin engti kawng mahin chhandam na
a neih theih loh va, Pathian ngaiha mifel nih a theih bawk hek lo. Juda ho tihsual pawi ber chu anmahni chaknain
fel an tum vang a ni.
“Pathian felna
hre lovin, anmahni felna tihngheh tumin, Pathian felnaah an intulut si lo” (Rom 10:3).
Martin Luther-a pawh Pathian tihlawm tumin theihtawp a
chhuah \hin a. Puithiamah lutin, Pathian
mithmuha tihtur \ha nia a hriat zawng zawng a ti a. Mahse a thlamuan phah chuang si lo. Tichuan tukkhat chu Rom 1:17-a Pathian felna
awmzia hi manthiamin ‘a tan vanram kawngkhar inhawng ta’ niin a hria a. A nun hlauhna leh mangannaa khat \hin chu
thlamuanna leh hmangaihnain a luahkhat ta a ni.[i] Tihian kan Sabbath School zirlaibu chuan a
sawi:
“A
mit chu tihmemsak lo ni tain: Pathian
pawm nihna pawh chu a thil tihah emaw a taksaa intawrhtirna lamah emawa innghat
ni lovin, Krista tlinnaa innghat a ni zawk tih a lo hmu fiah ta a ni. Chuta chinah chuan, rinna zara ringtuin a
dawn Krista felna ni lo, chhandam beiseina chu kawng danga hmuh theih ni awma
Pathian thu zirtirna lamah reng reng a mit a len ta ngai lo a ni” (Puitling S.S. Zirlaibu, Roma tlanna, Phekna 3).
Jentail-te/Pathian Ngaihsak Duhlotute Sualna (1:18-32)
Chhandamna hi sual lak ata chhandamna a
ni. Chuvang chuan Paula hian chhandamna
a sawi hmain fiah takin sualna chungchang leh mi zawng zawng chhandam ngai,
misual kan nihzia a sawi hmasa phawt a ni.
Michak te’n daktawr an ngai lova, mi bawrhsawmte zawkin an ngai a ni tih
a hriat chian avangin mi zawng zawngte tidamtu Daktawr Isua kan pan theih nan
kan sualna a sawi hmasa hi thil tihawm
reng a ni. Misual a ni tih mi a inhriat
hma loh chuan Isua Kraws hian hlutna tak tak a nei ngai lo, a chhan chu
Kraws-ah Isua mifel tan a thi lova, misualte ngaihdam nan zawk a thi a ni.
Pathian khawngaihna sawi uar viau mahse
Pathian thinurna pawh Paula hian a sawi uar
hle. Rom lehkhathawnah ringawt pawh hian
vawi 10 ngawt a lang a ni. Isua Krista
ring duh lotu zawng zawngte chungah Pathian thinurna a awm reng a ni tiin a sawi a ni.
Helai Rom 1:18-25-ah hian Paula’n
chanchin\ha hre lote engtinnge chhandam an nih theih ang tih sawi a tum lova,
Krista ring lo zawng zawngte chu chanchin\ha hrilh an ni emaw, ni lo emaw
thiamloh chang an ni tih a sawi zawk a ni.[ii] Jentail chanchin\ha hrilh ni ngai lote pawhin
chhuanlam tur reng reng an nei lo, Pathian pathianna chu thilsiamah a lang tho
tho a ni. Chuvang chuan Siamtu-in a
siamchhan anga a ropuina atan an nun duh loh avangin Pathian thinurna chu an chungah a awm tho a ni tiin a
sawi.
Siamtu Pathian chuan Amah chawimawi
(worship) tura min duan avangin mihringte hian kan duh emaw duh lo emaw,
engemaw tak chu engtik lai pawhin kan worship \hin. Hmanlai chuan Pathian thilsiam ni leh thla,
arsi, thingbul lungbul an bia a, tunah erawh chuan film star te, sum leh
ropuina te, hmel\hatna leh piannalhna te kan worship a, hengte hian sex-a
inthlahdahna leh sualna chi hrang hrang a thlen a ni.
Aids natna veite chuan an taksa ralveng
sipai an neih ve loh avangin natna chi hrang hrangin a tlakbuak a, awlsam takin
an thi \hin ang hian miin Pathian a nun laimuah a neih loh chuan sual do let
turin chakna a nei lova, sualna chi hrang hrang ten bawmin, a tawpah chuan
chatuan boralnaah a luhtir \hin a ni.
Mahni Ngaiha Felte Sualna/Judate Sualna (2:1-3:2)
Mi sawisel țhinte hi mi an sawiselnaah chiah hian teh ta ila, an tling
ngai bik lo. Mi kan sawiselnaah
Pathianin min teh ve dawn (Mat 7:2). Kan
chunga hremna emaw thil tha lo emaw a lo thlen loh bik avangin midang aiin kan
fel bik tihna a ni lo. Pathian
zahngaihnain hun tha min la pe zawk mai a ni (Thuhriltu 8:11).
Pathian dan hi rorelna tehfung tur a ni
a. Pathian nungchang tarlangtu a
ni. Pathian nungchang hi mihring tumnaa
zawm chi a ni lo. Juda hovin an mahni
chaknaa zawm theia an inngaih avangin Pathian leh a dan an timualpho ta a ni
(Rom 9:30-32; 10:3). Tunlai Pathian dan
neitu kohhran nia inchhal Adventist-te ngei pawh hi, Paula hian Juda ho ang tho
hian tihian min ti ve tho lo’ng maw?
“Nimahsela nang Adventist hming pu i ni
si a, Dan chu i rin chhan a, Pathian i chhuan a, a duhzawng i hriat a. Dan thua
zirtirin i awm avangin thil \ha tak chu \ha i ti a, Danah chuan finna leh
thutak awm dan i neih avangin nang ngei mitdelte hruaitu, thim zinga awmte
entu, mi fing lote tifingtu, nausente zirtirtu niah i inring a; chutiang i nih
ahnuin, nang, mi dangte zirtirtu, nangmah i inzirtir lo maw? Nang, mi ruk ru lo
tura hrilhtu, nangin i ru țhin maw? Nang,
mi uire lo tura hrilhtu, nangin i uire țhin maw? Nang,
mi rel chhiat duh lohtu, nangin i unaute i rel țhin maw? Nang,
Dan chhuangtu, nangin Dan i bawhchhiat avangin Pathian i tihmingchhe țhin a ni maw? An ziak ang ngei khan Pathian hming chu
nangmahni avangin midang-te zingah
tihchhiatin a awm ta a nih hi.” (Rom
2:17-24 tihdanglam)
Inbel chiang ngam ngat ila chu Pathian
dan leh Chawlhni dik mi tam takin an pawm duhlohna chhan hi engdang ni lovin,
Pathian dan leh Chawlhni dik neitu nia inchhalte’n kan zir loh vang a ni tih
kan hre ngei ang.
Mi Zawng Zawng Misual Kan Ni (3:9-20)
Helai thu hian mi tupawh Juda emaw,
Jentail emaw- eng kohhran mi pawh misual vek kan ni tih a sawi. Mihringte hi kan nihphung (nature) hrim hrim
pawh sual a ni. Kan sawi duh zawng leh
ngainat zawng pawh sual a ni.
Pulpit hmaa thusawi thiam miah si lo
pawh hi an thinrim tak tak chuan ân thiam lo tumah an awm lo. Mi țhatna
ni lovin mi chhiatna sawi nuam kan ti a, TV pawh mipain thisen chhuahna lampang
en nuam kan ti a, hmeichhiate paw’n mi chhungkaw buai leh inhau en nuam an ti
bawk. Naupangte kan nih lai a\angin
itsikna, huatna leh chaponain kan khat nghal a.
Khawvela psychologist lar tak mai Sigmeud Freud-a chuan mihring thiltih
zawng zawng hian chhan pahnih chiah a nei niin a ngai: mahni intihropui nan leh
mipat hmeichhiatna tih hlawhtlin nan. Pathian
tel lo chuan kan thil tih chhan, kohhrana kan inhman chhan leh kan thawhrim
chhan hi Sigmeud Freud-a sawi ang lek hi a ni.
Chuvang chuan engti kawng mahin suala tlu tawh mihringte’n Pathian pawm
tlak khawp thil \ha an ti thei tawh lo.
Pathian dan pek kan nih chhan pawh
misual kan nihzia min hriattirtu atan leh thiamthu sawi tur reng reng kan neih
loh nan a ni. Pathian dan chu Pathian
nungchang, a thianghlimna, hmangaihna leh felna te tarlangtu a ni a. Chuvangin suala tlu tawh mihring hian engti
kawng mahin Pathian nungchang a \awmpui thei tawh lo. Pathian dan mahni chaknaa zawm thei tlata
inngai chuan Pathian a la hmu lo a, a dan awmzia pawh a hre miah lo a ni. Chuvang in dan zawm hi mihring chakna chuan
thiltheih loh a ni a. Dan zawm \hat
a\anga chhandamna hlawh chhuah phei chu thil theih loh hual hual a ni.
“Engtin
nge Pathian hmaah mi a fel theih ang le? Engtin nge hmeichhe hrin a thianghlim
theih ang? Ngai teh, thla meuh pawh khian enna a nei nem, Arsite pawh a
mithmuhah chuan a thianghlim lo. Mihring
lek phei chu e, thil lung mai a ni! Mihring fapa chu changpat mai a ni.” (Joba
25:4-6)
Mrs. White-i pawhin tihian a lo sawi:
“Mi tupawhin ama thiltihin a sual man bat tlemte tal a tlak
ang tiin ngaihdan chhete pawh siam suh se.
Hei hi thihpui khawpa rapthlak bumna a ni... He lai thil hi an
hriatthiam chian loh avangin mi tamtak Pathian faa inchhal, mahni thiltih ring
bawk si te chu misual fate an ni” (I
SM 344)
“Mi tamtak chu an thinlung dinhmunah bumin an awm a. An thinlung puthmang hi thil dang zawng aia
bumhmang, chhe lailet der a ni tih an hre lo.
Mahni felna chhuangin, mihring tehfung anga an nungchang thlen chinah
chuan an lungawi mai a ni” (1 SM 320).
Rinna Avanga
Thiamchantirna (Rom 3:21- 3:31)
Mi zawng zawng misual kan ni a, kan thil \ha tih
engmahin Pathian a tih lawm theih tawh si loh chuan engtinnge chhandam kan nih
theih tak ang? Heihi Paula’n Rom
lehkhathawn puma a khel ber chu a ni ta a ni.
Thuthlung hlui zawlneite leh Pathian dan ngei pawhin thiltih
avang emaw, dan zawm vang emaw ni lo, chhandamna kawng dang an lo sawi țhin.
Chhandamna chungchangah hian engmah thil danglam a awm tak tak thei lo;
achhan chu mi zawng zawngin thil kan tisual vek a, tumah kan thiltih atang
chuan Pathian ropuina kan chang zo tawh lo.
Chhandam kan nihna chu mihring felna lam ni lovin Krista felna vang zawk
a ni. Chu Krista felna chu a ring duh
apiang tan a thlawnin neih theih a ni.
Hei hi mihringte tan a țha
leh lutuk a, kan ring zo lo fo țhin. Mahse a țhat lutuk avang tak zawk hian kan ring tur a ni.
Krista thihna kha kan thihna a ni.
2 Korinth 5:14 Mi zawng zawng thih
aiin mi pakhat a thi a, chuvangin mi zawng zawng chu an thi a ni..
Eg. Bawngpui railai kaphlum ta ila, a naupai lai chu ahran
paa tihhlum ve kher a ngai tawh lo, a pui rual khan a thi tel nghal a ni. Chutiang chiah chuan Isua Krista thihnaah
khan Amah ringtute zawng zawng chu Pathian thinlungah kan thi vek tawh a ni. Ka sualna avangin ka thih a tul tawh lo,
Krista thihna kha ka thihna a ni tawh a ni.
Kraws kha kan
leibat tlakna hmun a ni
·
Jn 19:30
“A kin ta” “tetelestai” tiin Isua a hnukchah dawnin a au chhuak. A awmzia- leibat tlak, chhiah pe tlak, hna zo
etc. Krista thihnaah kan leiba tlak a ni
tawh.
Pastor C. Saikhuma chuan heti hian a lo
phuah:
Misual
boral mai ka lo ni
Mahse
Lalpa min hmangaih a
Chhandamna
kim min siamsak a
Tunah
hian ka lawm em em
Min
hmangaihna ka sawi seng lo
Ka
bat zawng zawng min tlak sak a
Ka
chhandamtu chu ka fak ang
Theihtawp
chhuahin ka zai zel ang
Pastor C. Saikhuma anga thlarau lama san leh Pathian
hnaih hi kan duh deuh vekin ka ring.
Sabbath sikul
class-ah mi pakhat hian “Pastor C. Saikhuma anga thlarau lama san ka va chak
tak em! Ani anga Pathian hnaih ve ka duh a ni” tiin a sawi a. Banah chuan tihian he thu ziaktupa hian chupa
a hrilh a, “tunah khan Pr Saikhuma ang chu i ni thei asin, i duh leh duh loh a
thu mai a ni. Pastor C. Saikhuma ang i
nih theih nan a man zawng zawng Isuan a pe vek tawh a ni.”
Isua nun kha kan
nun a ni.
Mk 10:45 Mihring Fapa meuh pawh rawngbawlsaka awm
turin a lo kal lo va, rawngbawl tur leh mi tam tak tlan nan/aiawh(avnti)a a nun pe zawk turin a lo kal a
ni si,” a ti a.
-
Mt
2:22
Nimahsela, Arkeulasa a pa Heroda aiawhin(avnti) Judai ramah a lal tih a hriatin chuta kal a hlau ta
a..,
-
Heroda chu Arkeulausa’n a ai a lo awh
tawh. Heroda hmuh tur a awm tawh lo,
Heroda hmunah khan Arkeulausa a lo awm tawh zawk a ni. Hetiang chiah hian Isua chu kan ai awhtu anih
avangin Pathian rorelna hmaah chuan keini kan awm tawh lo, Isua chiah a awm
tawh zawk a ni.
“Krista
chu a felna avanga kan nun theih nan kan sualna aiah hremin a awm a. A felna avanga thiam kan chan theih nan sual
reng nei lo chu thiamlohchan tir a ni a.
A nunna chu ka ta anih theih nan kan thihna turah Ani chu a thi ta a ni”
(DA 25)
Buongleinkunga pawhin Isua felna kan
felnaa chhiar anih mai dan hi tihian a lo phuah:
Lalpa ka sualna a tama mihringa chhiar
tlak ka ni lo
Mahse I hmangaih aw nem chuan duatte-in
min lo au reng si
Ka aw hi Jakoba aw ni mah se, Esauva
thuam ka inbel si
Roluahtu tur Krista silhfena min thuam
mai hi
Lalpa ka phu hlawl lo
Ka aw hi bumtu sual aw ang Jakoba aw
ang mai lo ni
Esuava silhfen Kristaah chuan ka sualna
te min ngaidam ta
Jakoba kha Esauva a nih tak vang ni lovin, Esauva silhfen a
hak mai avang zawkin malsawmna a dawng a, chutiangin keini pawh kan felna vang
ni lovin, Krista felna kawra Pathianin min thuam avang maiin malsawmna, chatuan
nunna chu ka ta a lo ni ta a ni.
Khawngaihna man to: Anihna diktakah chuan
chhandamna/khawngaihna hi a thlawn ka ti tak na a. A thlawn a ni hauh lo. He universe-ah hian engmah hi a thlawnin a
awm tak tak thei lo. A thlawna kan dawng kan tih pawh hi midangin a man min
peksak avanga a thlawna dawng thei chauh kan ni. Entirnan miin computer a thlawnin an pe che
anih chuan, computer man i sen ai kha midangin an sengral a, chuvanga a thlawna
dawng thei chauh i ni. Chhandamna pawh
hi aman midangin min pektlak sak avang chauhva a thlawn ni thei a ni. Anihna takah chuan chhandamna man hi thil man
awm tawh zawng zawngah chuan to ber a ni.
Lei leh van Lalber Fapa mal neihchhun nunnaa lei chhuah a ni. A aia thil \ha zawk leh man to zawk dang
Pathian meuh pawhin a nei tawh lo! A
neih zawng zawng chhandam kan nih nan a pe ral \hak a ni.
Bombay kal nan cheng nuai 20 min pe ta se tuin thlen zawh
loh inring ang le. Nuai sawmhnih nena
Bombay thlen zawh loh inring chu a â anih loh vek leh pawisa hlutna hrethiam
map lo a ni ngei ang. Anih loh paw’n
nuai sawmhnih hi ka ring zo lo, pawisa dang intuakin rora kan chhu leh phawt
teh ang ti ta ila. Mi â tak ka ni
ang. Mi tamtak chuan hetiang hian kan ti
tlat a ni. Vanram kal nan Pathianin a
nunna min pek tawh hnuah pawh ring zo lovin thil \ha eng emaw kan tih ve phawt
loh chuan kan ti ve \ang \ang a. Nuai
20-a Bombay thlen inring lova rora chhua inhlawh ang chiah ka ni.
Pathian Khawngaihna Rahchhuah Pathumte
(3:27-31)[iii]
o
Chapona
tur zawng zawng a tibo. Mihring nun hi inelna ram a ni. A thei thei dinchanna (survival of the
fitest) hi hringnun nihphung niin a lang.
=ha zawk, fel zawk, dik zawk, thiamthei zawk, chak zawk, fing zawk nih
hi mitinin kan tum leh kan goal ani.
Mahse hei tak hi sual tinreng bul chapona siamtu a ni. Midang aia sanga inngaih tlatna hi chapona
chikhat a ni a, sualna bul a ni.
Chanchin\ha chuan hei hi a tichhia a: mihring thiltih chu timualphovin,
a thiltihah chhuan tur reng reng a awm lo tih a lantir țhin a ni.
o
Engnge ni thiamchantirna chu? Mihring inngaih ropui vena zawng zawng
vaivuta chantirna, mihringin a tihtheih miah loh tihsakna hi a ni. Mihringin engmah tithei lo a ni tih a inhriat
hunah chiah Krista felna kawr ha turin a inpeih țhin
(FLB 111)
o
“Engtik hunah pawh kan sakhuana hian
midangte aia \ha bik emaw, fel bik emawa min ngaihtir chuan- Pathian ni lovin,
Setana zawkin chu chu min pe anih chiang takin ka ring. Pathian hnena i awm tih hriatchianna chu
nangmah i intheihnghilh \hak anih loh pawhin te tak te, bawlhhlawh mai nia i
inhriatna hi a ni.”[1]
o
D.L. Moody-a chuan tihian a lo sawi,
“Ropuina bul chu tetna a ni a, ropui lehzualna chu tet telh telhna a ni a,
ropuina vawrtawp chu engmah lo nihna hi a ni.”
Chapona leh elrelna hi mihring leh Pathian inkar daidangtu
bang a ni a. Mahse khawngaihna chuan
chapona leh inchhuanna tur zawng zawng a hnuk hniam a. Hmangaihnain min suih fin ta a ni.
o
Mi
zawng zawng tan chhandamna kawngkhat chiah siam a ni, chu chu Krista rinna
atang chiahin a ni. Juda tan leh Jentailte
tan a inang reng.
o
Dispensationalism/
chhandamna kawng hrang hrang awma zirtirna a vawchhia
o
A
nungchunga Isua tawk leh tawk lo turte tana thil tihtur inang lo awmthei anga
zirtirna diklohzia a tarlang. i.e. Last generation theology.
“Mi dang tuma hnenah
chhandamna a awm lo; van hnuaia mihring sak zingah, min chhandam tur hming dang
reng a awm lo” Tirhkohte 4:12
o
Pathian
dan a nemnghet:
“Felna
hi dan zawmna a ni. Dan hian felna a
ngiat tlat a, misual pawhin dan laka a bat chu a ni; mahse mahniin a nei thei
bawk si lova. A neih theih dan kawng
awmchhun chu rinna zarah a ni. Rinnain
Pathian hmaah Krista \hatna chu a rawn thlen thei a, Pathian pawhin A Fapa
thuawihna chu mi sual chanpualah a lo pawmsak ta a. Mihring tlin lohna aiah Krista felna chu pawm
a lo ni ta zawk a, tichuan Pathianin ringtu, sual sim ta chu lo pawmin, a
ngaidam a, thiam a chantir a, mi fel anga lo enin, Ama Fapa a hmangaih ang
chiahin a hmangaih a ni.” (1 SM 367)
o
Adventist
thusawitu lartak Dwith Nelson-a chuan dan hian nungchang siam\hat a tum a ni
mai lova, inlaichinna siam\hat a tum zawk tiin a sawi. Nungchang \hatna chu anihna dik takah chuan
inlaichinna rahchhuah chauh zawk a ni. A
sawi zel dan chuan dan hmasa pali te hian Pathian leh mihringte inlaichinna a
sawi a, a hnuhnung parukten mihring leh mihringte inlaichinna a sawi leh
bawk. He inlaichinna chhe tawh hi Kraws
chuan rawn dawh zawm lehin Krista ringtu apiangte chuan Pathian nena inremlehna
leh mihring puite nena inremlehna an nei thei ta a ni. Chuvang chuan Krista ringtute chu Pathian
hmaah leh dan hmaah pawh \hafamkim an ni.
o
Dan
chu Krista vang chauhva zawm ka nih tlat avangin zawm \ha engang pawh ni mah
ila, dan zawm avanga chhandam ka ni thei chuang lo. Chuvang chuan engtik lai pawha pawimawh ber
chu Krista nena kan inlaichinna a ni.
Ball boot hian goal khung tura ball a tawh(khawih) avangin a inchhuang
thei lo. A buntu mihring zawk kha
tigoaltu diktak zawk chu a ni. Dan min
zawmtirtu Isua anih avangin mihringah chhuan tur engmah a awm lo.
o
Engpawh
nise dan \hafamkima zawmnaa chhandam kan ni a - thiltiha chhandam kan ni- Mahse
chu thiltih chu Krista thiltih a ni.
MIHRING
THILTIH TEL LO ‘RINNA AVANGA FELNA’ (BUNG 4)
Tin, hnathawktu hlawh chu khawngaihnaa ruat a ni lo va,bata ruat a
ni zawk e. Amaherawhchu hna thawk lova, Pathian ngaihsak lo, thiam chantirtu
ring zawka rinna chu, ama felnaa ruat a ni. (4, 5)
Paula chuan a thusawi, rinna vanga
felna a sawi tifiah lehzual turin entirna hmangin a sawi zawm zel a. Entir nana a hmante chu Abrahama leh
Davida-te an ni.
Abrahama
chungchanga Juda ho ngaihdan:
1.
Abrahama’n
rinna avanga felna a hmuh nachhan chu fiahna hrang hrang a paltlang vek vang a
ni (vawi sawm fiah a ni a, hnehna a chang vek).
2.
Abrahama
rinna Gen 15:6 chu serhtanna thuthlung a pawm hnuah Gen 17:4-14 a
famkim chauh. Chuvang chuan rinna chu a
aite chhinna mai a ni a, thiltihin, thuawihnain rinna chu awmzia a neihtir
chauh a ni.
3.
Abrahama
fiahna a hnehna kha ama tan mai ni lovin, a hnua a thlah leh zelte tan pawh a
ni.[2]
Mahse Paula chuan Juda ho rindan hi
paihthlain, Abrahama’n a serhtan hmaa ‘rinna avanga felna’ a hmuh tawh avangin
mihring thiltih tel lo, Pathian khawngaihna vang zawkin a ni rinnaa felna a
hmuh tiin \an hmun a rawn siam a, thiltih vang anih chuan khawngaihna ni lovin,
bat anih zawk dawn avangin, Pathianin mifela min chhalna hi mihring lam felna
leh thiltih pakhat mah awm lo a ni tiin a rawn sawi a ni.
“Thianghlimna leh \hatna kawnga entawntlak –
Abrahama chu – entirnaa hmanga tarchhuah a ni a, Paula hian chhiartute ngaih
sual luih rual loha chiangin, dan thiltihte tel lo, khawngaihnaa chhandamna
mamawh tho a ni tih a sawi a. Mimal thiltih
\ha ber leh dan zawm pawh chu Pathian hmaa thiamchang nih nan a tlak loh a nih
si chuan, beisei tur dang eng dang nge awm ta ang le? Abrahama tan meuh pawh khawngaihna chu a ngai
a nih si chuan, midang zawng zawng, Juda leh Jentailte tan pawh chutiang tho a
ni dawn a ni” (Puitling Sabbath School Zirlaibu, Roma tlanna, phek 42).
Pathian
Thinlung Ang Pu- Davida
Mi,
a thiltih ngaihtuah lova Pathianin fela a ruata chu mal a sawmsak thu Davida
pawhin, “An bawhchhiatnate ngaihdama awm
leh, An sualte khuha awm chu An eng a thawl e, Lalpan khawlohna neia a ruat loh
chu A eng a thawl e,” tia a sawi ang khan. (Rom
4:6-8)
Rom bung 4-ah hian Davida chungchang a
rawn sawi leh bawk a. Davida hi Israel
mite zingah chuan mi langsar, Pathian pawhin ‘Ka thinlung ang pu mi’[3]
a tih hial a ni a. Mahse Davida hi mi
\ha famkim a ni hauh lo. Thil ti sual
langsar berte zinga mi anih ngei a rinawm.
Mi nu a uire a, a pasal a that bawk a.
Mahse a sualna chu Pathianin a zahngaihna avangin a hliahkhuh a, a
ngaidam bawk a, chuvang chuan mi vannei ber a ni. Chutiang bawk chuan keini pawh kan thiltih
ngaihtuah lovin Pathian chuan a Fapa Isua Kristaah chuan mi fel famkim, ‘a
thinlung ang pu’ah min lo chhal hi mi vannei ber kan ni.
Kan mihringpui misual ve bawk, dawtsawi
fo \hinten min fakna kan hriat pawhin kan lawm \hin. Van Pathian engkim hmutu leh hre vektuin a
khawngaihna avanga ‘ka thinlung ang pu mi’ tia min han fak ve mai hi a va
lawmawm em!
Felna Diktak
Chu Rinna Chauhva Neih Theih A Ni
Keini misual ni si a, mifel famkim,
vanram kal tlak han nih mai chu mihring ngaih chuan thil theih miah loh a
ni. Mahse chuvang tak chuan ‘rinna’ a
ngai ta a ni. Abrahama leh Sari chi
thlah tura ‘mitthi’ ang an nih tawh hnua fa petu tho khan, Isua Kristaah chuan
a fapa/fanu-ah min rawn pawm leh ta a ni.
Abrahama’n mihring dan ang chuan chi thlah thei tawh tawh lo mah se,
Pathian thutiam a rin avangin fapa duhawm tak Isaka a nei a ni. Chutiang bawkin keini pawh misual, thi tlak
kan ni a, mahse Pathian chuan Kristaah thutiam, chatuan nunna thutiam chu min
rawn pe ta a. Chu thutiam chu a ring
piangte tan chuan ‘chhandamna/felna a ni.
“keimahni
avang pawhin a ni. Isua kan Lalpa mitthi zing ata kaithotu chu ringtu kan ni a,
kan rinna chu felnaa ruat a ni dawn. Chu
Isua chu kan sual avangin mantirin a awm a, thiam kan channa turin kaihthawhin
a awm bawk a".” (Rom 4:24, 25)
Rinnaa Felna Hriathiam/pawm har chhan
Pathian khawngaihna hi a thukin a ril
lutuk a, mihring tan hriatthiam vek theih chi pawh a ni lo, rinnaa kan pawm mai
tur a ni zawk. Pathian khawngaihna
chungchanga khawvela lehkhabu lar ber pawl ziaktu Philip Yancey-a meuh pawhin
tihian a lo sawia:
“Ka pianpui rilru hian Pathian pawm tlak ni
tur chuan thil\ha engemaw tal tih a ngaiin a hre tlat țhin.
Khawngaihna tih ri hian keimahah inhnialna a siam tlat a, zalenna tak tak nei tur chuan
nitin khawngaihna thuchah hrethiam thei turin țawngțai ziah ka ngai a ni.”[4]
Pathian thusawitu lar tak Joyce Meyer-i paw’n tihian a lo
sawi vek bawk:
“Eng
hunah pawh thil eng emaw- Pathian nena hun hmandun hial pawh a ni mai thei- ka
thiltih avanga malsawmna phu nia kan inngaih chuan Thlarau hruaina hnuaiah kan
awm lova, kaldan phung pangai (method) kan zui ve mai mai tihna a ni.”[5]
Anihna takah chuan mihringte nihna (nature) hrim hrim hi dan
zawm avanga felna (legalism) deuh vek a ni.
Sikulah te, college-ah te, sports-ah te leh sorkar inrelbawlnaah te pawh
hna thawk \ha leh fing, tumruh leh bei nasa ten hlawhtlinna an chang a, fak
pawh an hlawh \hin. Mihringin a thiltum
ber chu mahni inchawisan leh inhaivur a ni.
Kan taimakna te, kan tumruhna te leh kan thiltih tinreng hi kan dinhmun
a san zawk theih nana ti kan ni \hin.
Heng zawng zawngte hi thiltiha inchhandam tumna chikhat an ni.
A ruh no no chhuakah tih hi hringnun nihphung a ni. Mahse
khawngaihna danah erawh chuan inngaitlawm apiang chawisanin an awm a,
inngaisang apiang tihtlawmin an awm \hin.
Chuvang chuan rinnaa felna hi mihring nihphung kalh a ni a, khawngaihna
dan pawm lotu mi chapote tan hriatthiam theih chi a ni lo. Rinnaa felnah ah chuan mahni inring tawkte ni
lovin, rilrua retheite chu mi vannei an ni a, midang rapbet thei leh thunun
theite nilovin thuhnuairawlhte chu leia rorel tur an ni. Mi fel leh \ha tawk nia inngaite ni lovin,
misual leh tlinglo nih inhriaa Pathian bel tawp tuten he felna hi an nei \hin a
ni.
“Mi
chapo chuan chhandamna hlawh tumin a bei chiam țhin
a, mahse vanram kai thei leh kai tlaka min siamtu chu Krista felna chauh a ni” (DA 280)
“Mahni hmasialna a thih \hak a,
chungnung ber nih inchuhna a bo hunah leh thinlung chu lawmnaa a khah ... hunah
chauh Krista chu nunah a cheng \hin. (COL 402)
RINNA AVANGA
FELNA RAHCHHUAH (BUNG 5)
Pathian nena inremlehna kan nei ta Krista rinna avanga felnain Pathian
nena inremlehna min pe. Pathian nen
inzawmlehna/inlaichinna/Pafa nihna/inkawmngeih theihna/lendun theihna tunah
ngei min pe. Pathian thinurna kan
chungah a awm tawh lo. Chak lohna leh
tlinlohnain a bawm mihring chuan Pathian a hlauh a\ul tawh lo, Krista’n a thihsak tawh avangin
Pathian nen an inrem tawh tlat a ni.[6] Martin Luther-a țawngțaina
hi han chhiar ve teh:
“Ka
thlarau sual laka a fihlim leh thianghlim vang emaw, khawngaihna phu zo tura ka
\hat tawk vang emaw a I hnena lokal ka ni lo;I dan ka zawm\hat avanga i hmel
hmu ngam taa I hnena thu rawn thlen ka ni hek lo.
Ka
rilru tinrengah hian sualna leh inchhirna chuan rorelin thil tha pawh thil \ha
loah a chantir zel țhin a.
I hmangaihna
siper enchhuahpui ve ka tum changte hian chhunglam a\angin ka inrin loh laia
min hnehin sualah bawk min hruai kir leh țhin tih ka
hria.
Ka damchhung
zawngin thil tha chu ti tehreng pawh ni ila, ka thil lo tih tawh zawng zawng
man kha ka rul seng chuang lovang;
Mahse ka
sualna te chu zan ang maiin thim mah se, I Fapa ka rin avangin I hmel hmuh ka
ngam a ni.
Amahah chauh
chuan ka rinna ka nghat a, I Fapa ka rin avangin huai takin zahngaihna
lalthutthleng chu ka rawn panin nang chu ka rawn kawm ngam che a ni.
Chhandamna chu
Aw Lalpa, tling zo lo teh mah ila, ka tan a chiang tawk a ni, Isua ka tan a thi
si a.”
e.g. Zawlnei Isai’an Pathian lal\hutthlenga chawisana a awm
an hmu chiah kha chu, “hmui bawlhhlawh pu mi ka ni, ka chung a va pik em! Ka boral
ta anih hi” (Isaia 6:5) tiin a au chhuak ta anih kha. Keini pawh kan nihna ang ang nen hi chuan
Pathian hnen thleng tlak kan ni lo.
Mahse Isaia meilingin a dek a, a thianghlim ta ang khan Isua thisen
avangin mithianghlim kan ni a, Pathian hmaah engtik lai pawhin kal theihna
rights ka nei a ni (Hebrai 4:16). USA
president John F. Kennedy-a chu buai viau mahse, a fapa in a duh hun hunah biak
pawh theihna right a nei. Keini pawh
Isua thisen avangin Pathian fa kan nih tawh avangin duh hun hunah Pathian biak
pawh theihna rights kan nei.
Thlarau Thianghlim pek kan ni (v. 5):
Pathian chu hmangaihna a ni a. Pa
leh Fapa, Thlarau Thianghlim an vaiin hmangaihna vek an ni. Krista ringtute chu an thinlungah Thlarau
Thianghlim lo chengin, an nunah hmangaihnain ro a rel \hin a. Pathian dan, hmangaihna dan chu Thlarau
Thianghlim zarah an zawm thei ta \hin a ni.
Thiam loh chantir rorelna chu
thiamchantir rorelnaah Krista’n a rawn thlak ta (v. 16-19): Adama thlahte zawng zawng chu sualna
avangin thiam loh chang kan ni a. Mahse
Adama pahnihna Isua Krista felna avangin, a ringtu apiangte chu thihna leh
thiamlohchantirna ațanga fihlimin
rorelna pawh kan tan chuan thiamchantir rorelna a lo ni ta a ni. Chuvang chuan rorelna hlauh tur a awm tawh
lo.
`
RINNA
AVANGA FELNA RAH KRISTAA NUNTHAR – SANCTIFICATION (Bung 6)
“Ruk hmang chu, ru tur leh tihlum tur leh tichhe tur lo chuan a lo
kal lo; kei zawng nun an neih nan, tam taka an neih nan, lo kal ka ni.” (Johana 10:10)
Khawngaihna-in Sual a ti zalen ta em
ni? Khawngaihna
hrim hrim hi Pathian khawngaihna a ni emaw, nu leh pa khawngaihna a ni emaw a
hrethiam lo tan chuan sual tih phalna emaw sual tihzalenna emaw a an chang a
awm \hin. Nu leh pa drugs addict fa nei
chu \henawm khawvengten an dem a, hnawtchhuak mai tur emaw, jail-ah emaw dah
mai tura an tih pawhin an fa chuan insiam\hat ni a neih tak mialin tiin khawngaih
takin an enkawl hram hram \hin. An
hmangaihna a thuk poh leh an dawhthei a, an fa \hatna tur chuan khawngaihna an
lantir nasa \hin. Hei hi an fa sualzel
an duh vang ni lovin, an fa in sual a kalsan theih nana ti an ni zawk.
Mi
tamtak chuan Pathian khawngaihna hi sual tih phalna emaw an ti \hin a. Mahse khawngaihna hi sual tih phalna ni
lovin, sual hneh theihna tura Pathian hmangaihna lo lang zawk a ni. Rom 1-3-ah Paula’n misual kan nihzia a sawi
a, bung 3:23- bung 5-ah misual chunga Pathian khawngaihna a sawi leh a. Hei hi mi tamtak chuan sual tihphalna emaw an
ti dawn tih hriain Paula hian bung ruknaah khawngaihna chu sual tih phalna ni
lovin sual hneh theihna zawk anih
zia a rawn sawi leh ta a ni.
Rinnaa Felna
hi theory mai nilovin kan nun zawk a ni: Rinnaa
felna hi theory emaw, system emaw zirvaka hriatthiama neih mai chi a ni lova,
doctrine ban phar ka pawm tih ringawta pawm mai chi pawh a ni lo. Kan nitin nuna Isua nena inzawmna a\ang
chauhva kan neih theih a ni.
Isua kan hmuh dan leh vai chhangzuar kan hmuh dan hi ngun
taka ngaihtuah chuan a inang deuh reng niin a lang. Vai chhangzuar chuan chhang tui tak tak a
zuar \hin a, amah ngaina lotu pawhin a chhang chu an lei thei ang deuh hian
Isua chu chhandamna zuartu, chhandamna petu (chhandamna supply tu) ang deuhvah
kan ngai \hin. Mahse Isua hi chhandamna
zuartu emaw, chhandamna petu emaw, chhandamna chanchin\ha hriltu emaw a ni mai
lova, amah hi chhandamna a ni zawk a. Kawngdik kawhhmuh tu ni lovin Amah hi
kawng leh thutak leh nunna zawk a ni. Chuvang chuan chhandam tih emaw, rinnaa
felna pawm emaw tih awmzia chu Isua nen inzawmna nun neitute tihna a ni. SDA Bible commentary chuan rinnaa felna
tihian a sawifiah:
“Rinna
avanga felna chu Krista rinna avanga vawi leh khata miin chhandamna a lo chan
tak, ‘rinna avanga thiamchantirna’ kan tih bawk leh ringtuin Krista a rinna
avanga a damchung a a thanlen zelna te hi a ni.
“Seventh-day
Adventist-te rindan chuan piantharna hi pawimawh hle mah se, ringtuin Krista
nun famkim nei tura a thanlenna atana a bul tanna chauh a ni. Tin Seventh-day Adventist-te chuan Krista
miin a rin avanga thiamchantirtu bawk khan kristian nun thanlennaah rinna
kaltlang thovin a pui dawn tih hi kan sawi uar hle bawk. Chuvang chuan ‘rinna avanga felna’ hi vawi
leh khata thil thleng mai ni lovin engtik lai pawha ringtu nuna thil thleng țhin a ni zawk. Seventh-day Adventist-te chuan duhthawh takin
Kristian nun miin a nun theih chhan hi mihring thiltih emaw, dan zawm \hat
tumna emaw ațanga
lo awm ni lovin, Pathian hnen ațanga
lo awm zawk a ni tiin kan zirtir bawk.”[7]
Tlang
chhipa khaw awm thuhruk theih ani lo ang bawkin Isua neitute, rinnaa felna
neitute nunah chuan danglamna a awm ngei \hin.
Ringtute nuna Isuan danglamna a rawn thlen hi Paula chuan kawng hrang
hrangin Rom 6-ah hian a rawn tarlang a ni.
Baptisma-in Krista Nen Min Suihfin Tawh
Avangin Suala Nung Thei Kan Ni Tawh lo (v. 3 -8): Mitthi chuan engmah a
ti thei tawh lo. Chutiang tho chuan
ringtute chu baptismaah Krista thihna kan \awm tawh avang leh a thawhlehna
azarah Ama nun min pek tawh avangin suala awm thei kan ni tawh lo. Ringtute tan chuan nun chu Krista a lo ni ta
a ni.
e.g. Martin Luther-a chuan thlemtu Diabola’n min thlem \uma
ka thinlung kawngkhar kik a, “Martin Luther-a a awm em?” tih a rawn
zawhin. Isuan tihhian a lo chhang țhin, “Tunhma chuan Luther-a chu a awm țhin, tunah chuan Keimah ka awm tawh
zawk” a lo ti țhin a.
Kawngka rawn hawngtu kuta kilhna ser a hmuh chuan baklengin Diabola chu
a tlanchhe țhin a ni tiin a sawi.
“Thil \ha ti atan Krista Isuaah chuan siama awmin ama kut chhuak kan ni si a; chu
thil \ha tih chu kan awmna turin Pathianin a buatsaih lawk a ni” Ephesi 2:10.
“Krista hnenah khenbehin ka awm ta; nimahsela
ka nung a ni; keimah erawh chu ka ni tawh lo. Krista chu keimahah a nung zawk a
ni; tin, tunah tisaa ka nung hi rinnaa nung ka ni – Pathian Fapa, mi hmangaiha
ka aia inpetu rinnaah chuan.” Galatia 2:20
Roreltu hran
Krista/Khawngaihna chu kan nei ta (v 6:14):
Tah hian Paula chuan ringtu nunthar hrilhfiahnan roreltu hran hnuaia kun angin
a rawn sawi a. Ringlotu in a rin hma
chuan a nuna roreltu chu dan a ni.
Ngaihdamna leh khawngaihna hi mihring nihphung pangai a ni lo. Mihring nihphung pangai/dan nihphung pangai
chu phuba lakna leh thil\ha tiha lawmman lak a ni. Mahse Krista khawngaihna chuan kan thiltihte
vang nilovin a khawngaihna vang zawkin min rawn chhandam ta a. Chu khawngaihna ringtute nunah chuan
khawngaihnain ro a rel ta a ni.
“Sualnain in chungah thu a nei dawn
tawh si lo, dan rorela awm in ni lo va, khawngaihna rorela awm in ni zawk si a” (6:14) tih hi a awmzia engnge ni?
1) Dan rorelna hnuaiah kan awm tawh lo
a)
Dan
chuan tihtur min hrilh a, thei turin chakna min pe lo (Rom 2:14-16)
b)
Thiam
loh min chantir, min siam tha si lovin kan that lohzia leh tlin loh zia a
tarlang (Rom 3:19, 20)
c)
Sual
pu taksa kan nihna a tireh lova, a ti nung/langchiang zawk a ni. (Rom 5:20)
d)
Sual
saltang(thiamlohchang leh thi tur) kan nihna a\angin min tifihlim thei lova,
thuawih thei turin min chhuah zalen thei hek lo.
2) Khawngaihna rorelna hnuaiah kan awm ta
a)
Thuawih
thei turin chakna min pein min kaihruai
b)
Kan
thil\ha tih a\anga teh ni lovin, Krista felna zawk a\anga teh tlin kan nih
avangin thiamlohchantirna a awm thei tawh lo.
c)
Lawmna
leh hmangaihna kan thinlungah a siam.
d)
Sualna
rorelna hnuai ata min chhuah zalen a, hmangaihna/khawngaihna nun min pe[8].
Pathian thuawih turin Zalenna famkim ka
nei ta (6:13):
Misual chunga thunei tu sual a ni. Misual taksa pawh sualna chuan thil sual
tihna hriamhrei atan a hmang \hin. Krista
zarah kan mithar, mi nung, siamthar kan lo ni leh ta a. Sualna
chuan kan chungah thu a nei tawh lo (6:14).
Misual taksa ni thin kha Pathian ta a lo ni tawh zawk a ni. Mahse hei hian Sualna chuan thiamchang tawh
mihring chungah engmah a tithei tawh lo tihna ni lovin, sualna chuan tibuai leh
pawh ni mah se, lo beilet turin zalenna famkim a nei tawh a. A taksa pawh Isua ta a nih tawh avangin
sualna dolet nan a hmang thei tawh a ni.
Tin, chumai bakah chhantu Lalthar Krista a nei tawh a. Ringtu diktak chu sualna chuan a ngam thei
tawh lo a ni.
Cartoon lartak mai Tom and Jerry-ah chuan chaichimte Jerry-a
chuan zawhte Tom-a chu a ngam lo. Mahse
Jerry-a’n uipa Spike-a \hiana a neih hnu chuan Toma chu amahin hneh lo mahse a
ngam ta a ni. Tom-an tihbuai atum veleh
a faifuk a, chuveleh chuan Spike-a chuan a rang a rang in Tom-a chu a rawn
sawisa \hin a ni. Hetiang deuh hian
keini pawhin Setana hi kan ngam loh hmelma a ni a. Mahse hotu/thian thar Isua kan neih chinah
chuan Setana chu A zarah kan ngam ve thei tawh a ni.
Krista rinnain Ringtu nunah danglamna a
siam:
Ringtu chu Pathian bawih (Pathian
hmanrua) a lo ni ta a, a nunah Pathian anna thianghlimna leh hmangaihna a lo
lang chhuak ta a ni. Chatuana nunna pawh
a hun rei lam ni mai lovin, Chatuana nungtlak nun Kristaah chuan a lo nei ta a
ni. Mahse engtik lai mahin he chatuana
nunna hi mihring hlawhchhuah a ni ngai lova, Pathian thilthlawnpek mihringin
Krista a rin avanga a lo dawn mai a ni.
DAN LEH
KHAWNGAIHNA: RINGTU CHUAN AMA CHAKNAIN THIL THA A TITHEI EM? (Rom 7 )
Bung
6-ah ringtu nunthar a rawn sawi a. Bung
7 & 8-ah hian he nunthar hi engtia neih tur nge a rawn sawi zawm leh ta a
ni. Bung sarihah hian ringtuin a
chaknain nunthar a neih theih leh theih loh a rawn chhui a. Bung 8-ah hian nunthar chu Krista nena
inzawmna a\ang chauhva neih theih a ni tih a rawn sawi leh ta a ni.
Bung 7:1-4-ah hian Paula chuan dan leh khawngaihna
chungchang hi inneihna angin a rawn tarlang
phawt a. Ama experience ațangin a ngaihdanah chuan miin dan zawm ațanga chhandam nih a tum chhung chuan sualna hnuaiah a la awm
reng niin a ngai. Dan chuan sualna a
simtir thei lova, sualna tih lan chian
chiah a theih avangin chu pasal lak ațang
chuan Krista thihnain min rawn tifihlim a, pasal thar atan Krista chu a nei
thei tawh a ni tih a sawi.
Rom 7:1-4-a hmeichhe pasal hi tamtak chuan dan niin an sawi
mai \hin a, mahse ngun taka kan zir chuan dan chu a pasal ni lovin, a pasal
laka phuar tlattu zawk a ni tih kan hmu.
A pasal tak zawk chu sual a ni.
Sual sual em em na chu thil \ha reng pawh thil \ha lo tih nan a hmang
\hin hi a ni. Chem hriam \angkai tak
pawh mi tihhlum nan a hmang thei a.
Chutiang zelin Pathian dan \hafamkim pawh midangte nun danchep nan leh
tihhreawm nan a hmang thei a ni. Paula
hun hmasa kan en chuan dan hi a nun tihreawmtu a ni. Chuvang chuan dan hi mi vuakna talhtum atan
leh mi kheinan ringawt kan hmang anih chuan thil \ha lo a ni a. Mahse hmangaihna leh khawngaihna tluanghrui
atan, Pathian leh midangte nena inzawmna atan kan hman chuan thil \ha mai pawh
nilovin \hafamkim a ni.
Paula chuan dan hian chhandamna min pe thei lo tih sawi a
rualin; dan hi țha lo leh sual angin miin an ngai ang tih hlauvin Rom 7:12,
14-ah hian dan nihphung “fel, thianghlim leh țha,
thlarau lam thil” a ni tiin a rawn sawi a.
Mahse harsatna chu danah ni lovin, mihringa sualna awm zawk hi a ni tiin
a rawn sawi.
Rom bung 1 – 7:4 thlengin Paula hian danin min chhandam thei
lova, khawngaihna chiahin min chhandam zawk a ni tih a rawn sawi a. Bung 7:5-25 a\ang hian khawngaihnaa chhandam
tawhin ama chaknain dan a zawm thei em tih a rawn khel leh ta a ni.
Pathian dan I
zawm kim chiah em? Sabbath serhtute hian achang chuan sabbath kan
serh vang ringawtin dan hi zawm \hafamkimah kan inngai mai \hin. Mahse ngun lehzuala Pathian dan, Pathian
nungchang tarlangtu hi kan zir chuan dan zawm\ha famkimah kan inngai kher lo
ang. Kan lo zawm \ha anih pawhin
keimahni tih a awm miah lozia kan hre chhuak ngei ang. Dan chu Pathian nungchang anih avangin kawng
engkima \hatfamkimna a ngiat a. Chuvang
chuan mihring chaknaa zawm theih chi a ni lo.
Paula ngei pawhin dan ropuizia, thianghlimzia leh thlarau lam thil
anihzia a hmuhin, “dan chu thlarau lam thil a ni tih ka hre si a; kei erawh chu
suala mi, sual bawiha hralh tawh ka ni” tiin beidawng takin a au chhuak ta
ringawt mai ni.
Rom bung 7 hian mi zawng zawng a huap theih laiin, ngun taka
zir chuan misual, piangthar lo chanchin ai mahin, Isua ringtu, Pathian
khawngaihnaa lawm fo thin(v 25), leh Pathian dan pawh ngaina tak, zawm pawh
nasa taka tum țhin a sawi zawk mah mah.
Mahse hemi hian tum engang mahse dan a zawm thei tlat lo. A tum nasat pawh leh a hlawhchham chiang zel
mai bawk si, engtin nge a zawm theih tak ang?
DAN ZAWMTHEIHNA - KRISTA (Bung 8)
Charles Price-a chuan a lehkhabu “Christ in you” tih ah
chuan a nupui leh phaitualhnim nawrmamna khawl chanchin tihian a sawi. A nupui chuan phaltualhnim nawrna chuan an pa
awmloh hlanin an khawlai hnimte lo nawrmam a tum a. Harsa a ti ngei mai, an pa tihlawm a duh
avangin nawr ngei a duh si a, a bei ngat ngat a, mahse tam a nawr thei lo. A tawp a tawpah chuan tihpalh thilthu tak
meuh meuh hian a engine tihnunna a hmufuh ta a, a tihnun hnu chuan awlsam tein
grass chu a cut ta \euh mai a ni.
Hetiang
deuh hian a chang chuan Rom 7-ah ringtute kan awm fo \hin. Keimahni chaknain kan tum a, kan tum nasat
poh leh kan hlawhchham chiang \hin.
Mahse Rom 8-ah hian ringtu nuna theihna thuruk chu a rawn \het ta a ni.
Bung 8:1-4 hian mihringa thilthar awm a rawn sawi ta a. Hei hi Krista ringtu apiangte nuna awm țhin, Krista Thlarau hi a ni.
Misual dan zawm thei ngai lo khan dan a zawm thei ta thut ni lovin,
Krista a rinna avangin Thlarau Thianghlimin thinlung thar a pe ta a, chu chu
miin rinnain Krista a vawn veleh a ta a lo ni ta țhin
a ni. Mahse kan hriat reng tur chu he
thinlung thar hian thinlung hlui kha a rawn theh bo hmiah a ni lova, a pahnihin
a awm kawp a ni ta zawk a ni. Tunah
chuan misual chu, Krista felna neiin, Pathian hmaah mi \hafamkim a ni a. Mahse tisa thinlung erawh van a thlen hma loh
chuan a la nei zel dawn a, a nunah indona a lo awm ta a. Nitinin a nunah tisa leh thlarau chuan
chungnun zawk inchuhin an indo ta thin a ni.
Tunah chuan ringtu nuna thil pawimawh ta chu engnge I duh
zawk? Tisa thil nge Thlarau lam thil tih hi a ni ta a ni. Thlarau lam thil chu mahni inphatna,
khawngaihna leh hmangaihnaa nun a ni a.
Tisaa nun erawh chu mahni hmasialna, chungnun duhna leh \ha leh fel
intihna a ni. Engmah ni lo tih inhriaa
Pathian khawngaihna hnuaia kan tluk luh chhung chuan thlemna ten min hneh thei
lo. Hei vang hian a ni, Pathianin \ha
leh fel intite a huat em em na chhan chu, Pathian nena an inzawmna awmchhun
khawngaihna ber an duhtlat loh avangin chhandam theih an ni lo.
Kristian nun diktak chu tirawh, tisuh tih mai piah lam,
Pathian nena inlaichinna leh inpumpekna pumhlum a ni. Simna kan tih pawh hi thil \ha lo \henkhat
kan tih \hinte tih tawh lohna ni mai lovin, kan nihna pumpui- kan sualna leh fel
kan intihna, kan diklohna mai ni lovin dik kan intih vena thlengin paiha
Pathian tana inpumpek tawpna hi a ni.
Kan tana engkim chan vek tu tana kan engkim pek let vekna hi simna
diktak chu a ni.
Ringtu
nun diktak chu heti hian Rev. Runremthanga chuan a hla “Ka damna kraws” tihah
chuan a sawichhuak:
Ka
hriatna te hmangin damna ka lo zawng a
Ka
theihna te hmangin a rawng ka lo bawl a
Mahse
ka hmu zo lo thlamuanna famkim chu
Ka
damna chu Lalpa kraws thu chauh hi a ni
A
ropuina silhfen hlipa mi zawngtu chuan
Thil
dang zawng zawng chanin kei hi mi rawn thlangtu
Keipawh
ka hlawkna thilte chu kalsanin
Ka
Lal ka Chhandamtu hi ka thlang tawh zawk ang
Commentary
leh mithiam thuziak tamtak ka chhiarte aiin he hla hian Rom bung 7 leh bung 8
chu a hrilhfiah \ha zawk mahin ka hria.
Nitinin ka nunnaah duhthlan tur a awm a
Tisa duhna leh thlarau duhna a ni
Thil \ha tih ka tum changin thil tha lo ka ti thin
Tisa duhnain min hneh fo thin a
That ka tum veleh ka sual leh thin
Thil \ha tih theihna reng ka nei lo
Lalpa tel lo \hat tum zawng engmah lo mai a ni
Aw Lalpa nang chauh ka \hatna i ni
Midang hmangaih theihna pawh thil \ha a nih ka hria
Hmangaih ka tum veleh huatna a tam si
Lalpa tel lo hmangaihna engmah lo mai a ni
Aw Lalpa nang chauh hmangaihna i ni
Nitinin fel ka tum \hin thil \ha a nih hria
Ka theihnain ka tum a ka sual leh \hin
Lalpa tel lo fel tum zawng engmah lo mai a ni
Aw Lalpa nang chauh ka felna i ni
Ka nunna chu thing kraws chungah khan
Krista nen khenbehin a awm tawh
Tuna ka nunna pawh hi keimah ni tawh lovin
Keimahah Krista a nung zawk a ni
Lalpa i hmaah misual ka ni
Thil \ha tih theihna reng ka nei lo
Lalpa ka nunna hmangin i nihna lantir rawh
Engkim hi i ropui nan hmang ang che
Bawih nge fa: Bawih chu a chak leh
chak loh a\ang te, a taimak leh taimak loh a\ang tein the a ni a; fa chu a
bawrhsawm apiangin hmangaih an hlawh zawk \hin.
Bawih
chuan hlauhna avangin a pu rawng a bawl a; fa erawh chuan hmangaihna/chhungkhat
nihna avangin a nu leh pa rawng a bawl \hin.
Bawih
chu a pu hlawkna turin hremin a awm \hin a; fa erawh chu ama hlawkna turin
zilhin a awm \hin.
Bawih
chuan a pu inah engmah chan a nei lo; fa erawh chuan inchhunga thil zawng
zawngte chu a ta vek a ni.
Rinnaa Krista zawm tawhtute chu Pathian fa annih avangin
Pathian hausakna zawng zawngte an ta a ni a.
An thil\ha tih avanga Pathian chhungkuaa tel ni lovin, Krista thisena
lei an nih zawk avangin lawmna leh hmangaihna avangin Pathian rawng an bawl
\hin. Harsatna leh thlemna te lo thleng
mahse anmahni \ha tur a ni tih an hriat chian tawh avangin an harsatnaah pawh
lawmin an awm \hin.
Hmangaihna sakhua.
Kristianna
hi a nihna diktakah chuan sakhuanna a ni chiah lem lo. Kristianna chu Pathian nena inlaichinna,
Pathian hmangaihna zuna ngaina a ni.
Kan Pathian biak lai hi Pathian ropui, engkimtithei hlauh
tur nia lan chang nei ni mahse, Krista chuan Pathian chu hmangaihnaa khat, kan
khawngaih let ngai hial khawpa Pathian inngaitlawm leh dawhthei, engtikawng
zawng pawha mihringte hmangaih phu anih zia a rawn tar lang a ni.
Kan Pathian biak hi a fapa mal neihchhun pawh min pe duhtu
Pathian a ni a. A lal\hutthleng hmaa min
sawipuitu Krista lah thiam min chantirtu leh min ngaidamtu, kan tana thi khawp
hiala min hmangaihtu a ni bawk si.
Chuvang chuan Kristiante tan chuan hlauh tur engmah a awm lo. Thlamuang taka a hmangaihnaah chuan chawl mai
tur kan lo ni.
RINNAA FELNA LEH ISRAELTE: RINNAA FELNA HNAWLNA LEH VAUKHANNA (Bung
9 – 11)
Kan hriat reng tur chu Paula lehkhathawn a ziah hian tunlai
lehkhaziaktu te angin uluk taka outline siam leh ziahdan tur ngaihtuahna hun a
nei lem lova, a rilrua lang lang a sawi a, a secretary ten an ziaksak mai \hin
a ni. Rom 1 a\anga bung 8 thlengin rinnaa
felna, chhandamna chu mihring thiltih rinna ni lovin Pathian felna rinchhan mai
hi a ni. Pathian hmangaihna tawp nei lo
chuan a khawngaihna avangin a thlawnin min chhandam a ni tih a sawifiah a.
A sawi laklawh laiin thil dang daih a rilruah a rawn lut ni
ngei tur a ni. Bung 9 – 11-ah hian
Israel miten rinnaa felna thuchah an hnawl pawi a tihzia a rawn sawi ta daih a
ni. Helai thu a\ang hian thil zir tur
tamtak a awm a, chung zinga pawimawh zualte I han en the ang:
Chhandamna chu
mimal thil a ni (9:6 - 16): Israel mite chuan Pathian hnam thlan,
Abrahama thlahte an nih avangin chhandamna chu an ta emaw an ti mai \hin. Mahse Paula chuan Abrahama thlah nih vang
ngawtin chhandam anih theih loh.
Abrahama thlah Ismaela te, Esauva te pawh Pathian chuan a thlang chuang
lo. Chhandamna chu khawngaihna vang zawk
a ni tih a rawn sawi. Tin, Israel mite
thlan annihna hi chhandam nihna a ni chuang lo.
Hnabik thawk tur chauhva thlan an ni a.
Chhandamna chu mi zawng zawng, Isua ring apiangte tan a ni.
Chhandamna
hi mimal thil a ni. Hnam ang emaw, kohhran
ang emawa neih theih chi a ni lo. Isua
nei lotu chu kohhranah enganga nihna sang pawh chelh sela, chhandam a ni chuang
lovang. Israel mi nih vangin chhandam a
nih ngawt theih loh ang thovin Adventist kohhran member nih vang ngawtin
chhandam anih theih loh.
Rinnaa felna
pawm theih loh chhan chu mihring thiltih rinna a ni (9:30 - 10:3): Mihring
leh Pathian inkara thlun zawmtu awmchhun chu khawngaihna chiah hi a ni. Khawngaihna chu \ha ve tawk intite tan chuan
huatthlala a ni a. Misual nih inhriaa
Pathian duhtute tan erawh thu mawi ber a ni.
Israelten an tihsual pawi ber chu an Doctrine an la urhsun tawk lo emaw,
chawlhni an serh uluk tawk lo emaw, an invawng \ha tawk lo emaw ni lovin,
Pathian khawngaihna an pawm thei tlat lo kha a ni. Khawngaihna pawm lotu chuan engtik lai mahin
Pathian a pawh thei lo. Isua Krista
khengbeh naa sulsutute pawh misual leh awm\ha duhlo te nilovin Juda kulmuk,
Bible ringtu leh chawngheia \awng\ai peih em emte an ni kha.[9]
“Engnge kan sawi tak ang le? Jentail, felna um lote chuan felna an
lo phak tawh a ni, - rinna avanga felna chu.
Israel, felna dan umte erawh chuan felna dan chu an phak zo ta lo. Eng vang nge ni? Rinnain an um lo va, thiltiha
hmuh theih angin an um avang a ni…… Pathian lamah \hahnem an ngai tih ka
hriatpui a ni, hre famkim ang erawh chuan an ngai lo. Pathian felna hre lovin, anmahni felna
tihngheh tumin, Pathian felnaah an intulut si lo.” (Rom
9:30-32; 10:2, 3)
“Chutichuan, 'Inthawina duh lovin khawngaihna ka duh e,' tih hi, a
awmzia va zir rawh u; mi fel takte lam tura lo kal ka ni lo va, mi sualte zawk
lam tura lo kal ka ni asin," a ti a. (Mathaia
9:13)
Ngaihdam Theih Loh Sual: Mihringte hi misual kan ni a, kan thiltih \ha ber pawh Pathian
mithmuhah pawm tlak a ni lo. Thlarau
Thianghlim hna hmasa pawh misual kan nih min hriattir a ni (Johana 16:8). Misual annih pawm duh lo, an thil\ha tiha
rinna nghat tlatte thinlungah Thlarau Thianghlimin hna a thawk tak tak thei lova,
Thlarau Thianghlim an tilungngai \hin.
Thil \ha tih hi ringtute tihtur a nih rualin Pathian hmuhna daltu a ni
thei. Juda hovin Pathian an hmuh theih
loh chhan chu an thil \ha tih vang a ni.
Keini pawhin Pathian felna ni lova, kan felnaa rinna kan nghah vaih
chuan fel takin kan boral phiar thei! Kan
fel theihna kawng awmchhun chu Pathian felna rinna a\ang chauhvin a ni.
“’Tih
tak meuhvin ka hrilh a che u. Mihring fate hi an sualna zawng zawngah leh
Pathian sawichhiatna kawngah engah pawh an sawichhiatnaahte chuan ngaihdam an
ni ang; tupawh Thlarau Thianghlim meuh
sawichhia erawh chuan engtikah mah ngaihdamna a hmu lo vang a, chatuan sualna
kawngah chuan thiam lohvin a lo awm zawk ang,’ a ti a.” (Marka
3:28, 29)
“Ani
chu a lo thlen chuan sual thu-ah te, fel thu-ah te, rorel thu-ah te khawvel an
thiam loh a hriattir ang.” (Johana
16:8)
Felna Kawng Awmchhun- Pathian felna Rinna
thil harsa a ni lo
Mahni
mihringpuite leh mahni ngaihah pawh mifel chu a nih ve mai theih. Mahse Pathian pawmtlak felna chu mihring
theihnain a thlen theih loh avangin Pathian felna rinna a\ang chauhva neih theih
a ni. He Pathian felna hi mahni lamah
fel theihna nei lo tih inhria leh Isua felna chiah Pathian mithmuhin pawmtlak
ani tih hriatten lawm takin an pawm mai \hin a ni. He rinna neih hi thil harsa a ni lo, miin
harsa a ti a nih chuan a chapo anih loh pawhin Pathian thu a hriathiam dan leh
zirtir anih dan a fuh loh vang a ni ngei ang.
“Ngaihsual
theih rual loha chiangin, Paula’n a chi leh kuangte hnenah, Pathianin nei tura
A duhsak an neih si loh chu a hrilhfiah a, a nihna takah chuan an zawn fo an
hmuh theih si loh a ni.
Pathianin a pawm tak Jentail-hote chuan chutianga pawm nih
tum pawhin an bei ve lem lo. An hnena
chanchin \ha thuchah a lo thlen lai pawh khan, mahni tuipui zawng zawng umin an
peh mai mai a. A hlutna hriain an pawm
mai a. An aiawhtu atana Isua Krista chu
an pawm avangin Pathianin mi felah a chhiar a.
Rinna lawmman a ni e ” (Puitling S.S. Zirlaibu, Roma Tlanna, phek 94, 95).
Felna
hi thilthlawnpek a ni a. Thilthlawnpek
chu pawm mai tur a ni. Thilthlawnpek
tawhsa dawn tum beih vak ngai tlata kan hriatna hi mi tamtakin kan dawn theih
loh chhan niin a lang.
Zar tak pawh
zuah lotu chuan nang pawh a zuah bik che ring suh (11:20, 21): Paula sawidan chuan Israelte kha zartak an ni a. Jentail keini te erawh chu zarsuak kan
ni. Pathianin kum 2000 vel uluk taka a
lo enkawl tawh pawh a hnawl leh anih chuan keini kum 150 leka upa kohhran hi
min hnawl theih lohna chhan a awm lo.
Thupuan 12:17-a hun hnuhnunga Setanan a beih turte chu
Pathian thupek zawmtute an ni. Pathian
thupek chu a nungchang a ni kan tih tawh kha.
Pathian nungchang- hmangaihna an thinlunga nei lotu, kohhrana pawngpaw
nghet ve tlur te hi nakinah chuan sawi\ilh an la ni dawn.
“Pathian
ni lova kohhran chauh zawmtu zawng zawngte chuan engtik hunah emaw chuan an
nihna diktak an la tarlang ang...
Pathian anna, insumtheihna, dawhtheihna, ngilneihna, hmangaihna leh
thilphalna rah te hi an nunah hmuh tur a awm ve lo. Hling leh buarte chiah an chhuah \hin… Setana
chuan chung mi, an thinlung leh nun tihdanglam lohte chu a sipai \ha ber berte
an ni tih a hria, an inchhal ang ni lova nung \hinte chu ringlote tan daltu leh
ringtute tan buaina thlentu an ni \hin. (FLB 92)
Rinnaa
felna nei lo, Pathian an hmangaih leh hmangaih loh pawh hre em em chuang
lo. Pathian faka zai pawh hlimpui em em
lo. Kohhrana pawngpaw nghet ve viau
si. A \hen phei chu nihna leh chanvo
chuh chak chak ni bawk si te hi ngun taka zir chuan vanram an thleng dawn
lo. Pathian luak tichhuaktute an nih avangin
Pathianin a la chhakchhuak dawn a ni(Thupuan 3:16).
RINNAA
FELNA KAN NITIN NUNAH (12 -16)
Paula
hian Rom 1 – 11 thlengin rinnaa felna/khawngawihna theology a sawi a. Bung 12-na a\ang hian he rinaa
felna/khawngaihna hi engtianga nuna lantir tur nge anih a rawn sawi leh ta a
ni. Bung 12 -16-ah hian zirtur tamtak a
awm a, a pawimawh \henkhat i lo en the ang:
Hmangaihnain
hmangaih letna a phut: Mi \henkhat chuan Pathian khawngaihna hi sual ti tura phalna
emaw an ti mai \hin. Mahse hmangaih
avanga khawngaihna min petu hian kan hmangaihna hi a phut a, a duhin a duh
ngawih ngawih a ni. Chuvang chuan
Pathian khawngaihna hretute chu Pathian tan kan puma inhlan tur kan ni.
Khawngaihna
changtute kan intluk tlang vek: Pathian khawngaihna changtute chu Krista taksa an ni a. Taksa peng hran hran leh hnathawh hran hran a
awm angin kohhranah pawh kan tihtheih zawng leh tuizawng a inang vek lo. Mahse Pathian ngaihah chuan elder emaw,
deocon emaw, lay member emaw kan inang vek.
Pastor emaw, conference administrator emaw evangelist emaw tumah kan
danglam lo. Chutiangin speaker emaw,
sabbath school leader emaw, zawlnei emaw kan inang vek a, kan hnathawh a inang
lo mai a ni. Tumah indahsang tur bik
emaw, ngaihsan tur bik emaw kan awm lo.
Khawngaihna avanga chang vek kan ni si a. Kan tihtur chu hmangaihnaa rawng inbawlsak
tawn tur mai kan ni.
“Kros hmaah leh Pathian thianghlimna tehfung
hmaah chuan kan za hian angkhat: misual, chunglam khawngaihna mamawhtu,
khawngaihna zar chiaha thianghlimna chang thei vek kan ni. Keimahniah chhuan
tur engmah kan nei lo; Isua leh kan tana mintihsak chiah chu kan chhuang zawk
tur a ni” (Adult Sabbath School Studay Guide, Redemption
in Romans, )
Pathian ram
chu Hmangaihna/Ngaihdamna Lalram a ni: Isuan \awng\ai dan min zirtir naah chuan, “I
ram lo thleng rawh se, I duh zawng vana min an tih angin leia mi’n ti rawh se”
tih zawhah “kan chunga thilsual titute
kan ngaidam angin nang pawhin kan thil tihsual ngaidam ang che” tiin min
zirtir. Pathian ram chu hmangaihna
hmun, khawngaihna leh ngaihdamna hmun a ni a.
Rinnaa felna neitu, Isua thihna leh thawhlehna avanga ngaihdamna
changtute chuan Pathian lalram, hmangaihna leh ngaihdamna lalram an thinlungah
an din \hin a ni. Mi sual leh tling lo
te Pathianin a khawngaihnaa mi fela min chhiar angin keini pawhin midangte
tling lovin fel lo mahse kan ngaidam tur a ni.
Hmangaihna Nei
lo chuan Dan a zawm ngai lo:
Hmangaihnain
vengte a tikhawlo ngai lo va; chuvangin hmangaihna hi dan zawh famkimna a ni
(Rom 13:10).
Hmangaihna nei lo chuan Pathian a hre lo; Pathian chu hmangaihna a
ni si a (I Johana 4:8).
Hepa
hi chu “hmangaihna lampang hi a tuipui vak lova, doctrine-ah hian a ruh rut
ringawt mai a ni” tiin kan sawi fo \hin.
Mahse hei hi ngun taka ngaihtuah chuan thil awmthei miah lo a ni. Doctrine zawng zawng hi hmangaihna tel lo
chuan doctrine a tling zo lo. Bible
doctrine chu Pathian a ni a, chu Pathian chu hmangaihna a ni. Hmangaihna nei lo chuan Pathian a hre tak tak
lo va, doctrine pawh engnge anih a hre lo.
Pathian dan pawh hmangaihna dan a ni a.
Hmangaihna tel lovin tumahin dan an zawm ngai lo.
Entirnan: Sabbath hi Isaia chuan lawmawm ti tur leh thil
dang engmah ngaihtuah lova serh turin min ti.
Pathian hmangaih lo tu chuan thil dang ngaihtuah lo chuan a hmang thei a
ni mai thei, mahse thei pawh ni se lawmawm ti lovin phurrit a ti ngei ang. Pathian hmangaihtu erawh chuan Sabbath ni hi
a kham lova, rei lo a ti \hin. Sabbath
chu Pathiana hahchawlhna, Pathian nena lendunna ni tura ruahhman a ni si a.
Midangte
Hriatthiamna hi Hmangaihna ze ril a ni: Paula’n Rom lehkhathawn a ziah lai hian Israel ho kut leh
niserh neuh neuhte, Isua a thih tawh avangina \ul tawh lova, serhtan pawh a \ul
tawh hek lo. Mahse Paula chuan miin heng
kutte leh niserh neuh neuhte hi hman a \ul tawh lo tih a sawi rualin hmang duh
an awm anih chuan a khap lem lo (14:5).
Serhtan ngei pawh a ngai tawh lo ti ti mahse buaina a chhuah ai chuan
Timothea ngei pawh serh a tantir leh tho a ni (Tirh 16:2). Keini pawhin heta \anga zirtur kan neih chu
kan ngaihdan anga kal lo leh ngaidan hran deuh neite pawh khuahkhirh tum kher
lovin, Pathian dan palzutna a nih loh chuan hriatthiamna nen kan en tur ani.
Kohhran chu Dan leh dunin a phuar khawm
ni lovin Hmangaihnain a phuar khawm chhungkua a ni: A
chang chuan kohhran hi danin a phuar khawm pawl ang lekin a kal lek lek
\hin. Mahse kohhran chu Krista thisenin
a hrinte awmkhawmna, chhungkua zawk a ni.
Chhungkuaah chuan a chaklo apiang leh thawk thei lo apiangin duat an
hlawh a. A thei leh chak apiang an
thawkrim ang hian kohhranah pawh chaklo zawk apiangten duat hlawhin a chak zawk
ten a chaklo zawkte tan tuar an inhuam tur a ni. Chhungkua inkaihhruaina mumal nei lo chu a
buai \hin ang hian kohhran paw’n dan leh dun chu a mamawh takzet ngei mai. Mahse heng dan leh dun zawng zawng hi siam
anih chhan chu hmangaihna vang a ni a.
Chuvang chuan engtik lai pawha pawimawh ber chu hmangaihna hi a ni.
“Chutichuan
keini mi chakte hian mahni lawmna zawng lovin, mi chak lote chak lohnate chu
kan tuarpui zawk tur a ni. Mahni vengte
tihsawt nan an thatna turin tihlawm i tum theuh ang u; Krista pawh chuan mahni
lawmna a zawng si lo; “Nangmah hautute hauna chu
keima chungah a tla ta a,” tih ziak ang khan a ni zawk” (Rom 15:1-3).
GALATIA MITE
HNENA PAULA LEHKHATHAWN ATANGIN ‘RINNA AVANGA FELNA’
Galatia
rama kohhrante hi Krista chanchin\ha amah Paula ngeiin puanga a din kohhran
duhawm leh thangduang tak an ni. Mahse
Paula awm loh hlanin Juda Kristian \henkhatte Galatia ramah hian zuk kalin
Paula leh a thuchah chu an zuk sawisel a.
Paula chu apostol tak tak ni lo, mi tihdan copy mai mai leh mahnia inti
apostle chawp mai mai a ni tiin an sawi a.
Tin, Isua rinna avang liau liau va chhandamna a sawi țhin pawh chu dawt mai a ni, chhandamna chu
Isua rin leh dan zawm inkawp zawk hi a ni tiin an zirtir a. Chhandamnaah hian dan zawm pawh a tel avangin
serh tan leh thuthlung hlui serh leh sang zawng zawng pawh a la pawimawh vek a
ni tiin an sawi tel bawk. Paula chuan a
hriat veleh a rang arangin lehkhathawn a ziak nghal a. Juda zirtirtute dawt thu sawi chu paihthlain,
chhandam nan chuan Isua rinna chiah hi a tawk a. A dang felna leh thianghlimna chu chu rinna
rahchhuah chu a ni tiin a rawn sawi fiah ta
a ni.
Galatia lehkhathawnah hian Paula chuan Krista ngeiin a koh chhuah
apostle anih zia leh zirtir dangte pawhin apostle a nihna an pawmpui thua bul țanin, Chhandamnan eng dan pawh, Mosia dan
emaw, Pathian dan sawm emaw a \angkai loh dan leh dan zawm chhandam nana
hman tum a pawi theih zia a ziak a. Dan
hmanga Pathian tihlawm tumte chu dan hnuaiah saltang an la ni a. Khawngaihna tluksantute an ni tih sawiin, kristiante
chu sualna leh dan thuhnuai ata Krista’n min chhuah zalen tawh tih a sawi
bawk. Chutih rual chuan sual tih phal a
ni ta a tihna erawh chu a ni hauh lo.
Rinna avanga Thlarau Thianghlim zarah chauh zawk dan chu kan zawm famkim
țhin
a. Chu dan zawm famkimna chu
hmangaihnaah tarlanin a awm țhin a
ni tiin Galatia lehkhathawnah hian a
ziak a ni.
Galatia
lehkhathawn hi chipchiar deuhva zir a chakawm khawp mai a, mahse hun leh hmunin
min daih dawn loh avangin a vai ni lovin, tun hun atana point pawimawh bik nia
langte chauh kan zir dawn a ni.
Galatia Dan hi Eng Dan Nge? Galatiaa
dan chungchangah hian 1888 kum khan nasa taka inhnialna a awm tawh a. Khatih laia G.C. president G.I. Butler-a leh
G.C. secretary leh Review and Herald editor ni bawk Uriah Smith-te leh
Adventist tam zawkte chuan Galatia`a dan hi Mosia dan (ceremonial law) niin an
ngai a, Uriah Smith-a phei chuan Galatiaa dan hi Mosia dan ni lova Pathian dan
anih chuan sabbath serh \ulna chhan a awm lo ti hialin a \ang a. Lehlamah Waggoner-a leh A. T. Jones-a te
hovin Mosia dan mai nilovin Pathian dan pawh a tel a ni tiin an \ang bawk a.
Mrs. White-I pawhin Waggoner-a lam awnin, “Chanchin\ha dan
sawma awm a ngai pawimawh a, dan leh chanchin\ha a dawhzawm a ni” tiin a fak
(MS 15,Nov. 1888). Tin, tuna kan kohhran
Bible commentary pawhin Galatiaa dan hi Mosia dan mai ni lovin dan zawng zawng
(law as a whole) a ni tiin a sawi.
Chanchin\ha dang (Gal 1:8): Paula
hian chanchin\ha dang kengtute hi a dim lo hle mai! A sawitu chu van a\anga lo
chhuk vantirhkoh hial pawh ni se, anchhe dawngin awm rawh se, a ti hial a
ni. He chanchin\ha dang hi hre tur chuan
Paula thuchah diktak kan hriat a ngai. Paula
chanchin\ha ken chu rinna avanga khawngaihnaa chhandam a ni.
Keini
erawh chuan Krista khenbeh thu kan hril thin a nih hi; chu chu Judate tan chuan
tlukna, Jentailte tan thu atthlak a ni a (I Kor 1:23).
Tin,
unaute u, kei zawng Pathian thuruk hrilh che uin in hnena ka lo kal lai khan,
thusawi ropui leh finna ropui nena lo kal ka ni lo. Isua Krista, amah ngei khenbeha a awm thu
chauh lo chu in zingah engmah reng hriat ka tum loh kha (I
Kor 2:1, 2).
Kei
erawh chuan kan Lalpa Isua Krista kraws lo chu ka chhuan loh turzia mai chu,
chu mi zarah chuan khawvel hi ka tan khenbehin a awm ta, kei pawh khawvel tan
khenbehin ka awm a ni (Galatia 6:14).
Krista
khawngaihna zara a kotu che u kha chuti thuta Chanchin Tha hrang lama in
pakaisan hi mak ka ti a ni; chu chu
Chanchin Tha a ni ve si lo; nangmahni tibuaiin, Krista Chanchin Tha tihdanglam
duh tute emaw an awm mai a ni a (Galatia
1:6, 7).
Hei
hi Paula’n chanchin\ha dang a tih, a hmelmaten an sawi dan chu a ni:
·
Isua
rinna + Dan zawm(Serh tan/Juda nih/Sabbath etc. etc, perfectionism) ═ Chhandamna
Paula erawh chuan heti hian a rawn sawi
dik ta a ni:
·
Isua
kraws Rinna ═ Nunthar/ hmangaihna /dan zawm nun /Thlarau Thianghlim/chhandamna etc.
E.J. Wagonner-a chuan tihian a sawi, “Seventh-day Adventist-te vantirhkoh pathumna thuchah hi “Paula thuchah
ken bak a ni tur em ni? Paula thuchah bak a nih chuan, engtikawng zawng pawhin
a rang thei ang berin kan bansan tur a ni.. Chatuana chanchin\ha chu thil
pakhatah a inchhungkhawm tlat a ni, - Isua Krista khenbeha, tho leh ta bak hi
thuchah puanchhuah tur dang kan nei lo”[10]
tiin. Hei Mrs. White-I pawhin
thlawpin, “Dr. Waggoner-a hian eng hlu
tak chu a hmuhtir che u a ni.. Hei hi thutak tharlam a ni lo, Paula te, leh
amah Krista ngei pawhin an lo zirtir kha a ni[11]”
tiin a sawi. ( MS 15, 24 Nov. or Dec. 1888)
“Mi \henkhat
chuan ‘he thilah hian in kal chak lutuk, in \hahnemngaih dan a dik lo. Hetiang em ema nasa in Krista felna sawi suh
u. Dan sawi zawk rawh u’ an la ti ang
che u. A nawlpuiin, dan kan sawi nasa
lutuk a Gilbo tlang ruah leh dai reng reng a tlak ngai lohna ang maia kan ro
thlengin kan sawi a ni. Dana Krista zawk
chu ka sawi tur a ni a, tichuan kan mi ril\amte tan eitur tak leh chakna a
thlen dawn a ni. Kan thiltih \hatah
rinna nghat lovin, Nazareth Isua felnaah zawk rinna kan nghat tur a ni.” (RH, March 11,
1890 par. 13)
Thlarau
Thianghlim Engtia Neihtur Nge?
Aw Galatia rama mi a te u, tuin nge dawi
che u? in mithmuh ngeiah Isua Krista chu khenbehin chiang taka lantir a nih
tehlul nen. Hei chauh hi in hnen ata lo
hriat ka duh. Dan thiltihte avangin nge Thlarau chu inhmuh, in ngaihthlaka in
rin avangin? Heti emin in a maw?
Thlarauva tan tawh siin tisain in zo dawn em ni? Tin, in hnena Thlarau petu che u leh in zinga
thilmak titu chuan Dan thiltihte avangin nge a tih, in ngaihthlaka in rin
avangin? Abrahaman Pathian a ring a,
tin,chu rinna chu a felnaa ruat a ni ang khan. Chutichuan, hre rawh u, rinnaa
awmte, chung ngei chu Abrahama fate an ni. (Galatia 3:1-7).
Trinity kan sawi uar lutukna lamah Pathian inpumkhatna hi
kan theihnghilh ta lek lek mai. Isua chu
khawngaihnaa khat anihna leh amah ring duh apiangte chhandam \hin a ni tih kan
hria. Chutih rual erawh chuan Thlarau
Thianghlim erawh thikthu chhe tak, zakzum bawk si, neih theih mang loh; neih
dawn chuan beih vak- chawngheia \awng\ai, \awng\ai tlaivar ngai. Chutah neih tawh hnuah pawh chhuanlam hote
siama mi kalsan leh mai \hin angin kan sawi a.
Isua leh Thlarau Thianghlim chu inpumkhat lo mai pawh ni lovin, mize
inpersan leh inthurual lo takah kan chhuah lek lek ta mai!
Thlarau Thianghlim chu engdang nilovin, Isua ringtu apiangte
chenchilh \hin tu a ni zawk. Thlarau
Thianghlim kan dawn loh chhan chu engdang nilovin, Isua kan ringin kan
chawimawi tak tak lova, Isua ring emaw kan intih lai pawhin kan felna, kan
\awng\aina, kan insumna ringin kan chhuan \hin zawk vang a ni. Kan fel vang leh taimak vangin Isua kan nei
thei chuang lo ang bawk hian Thlarau Thianghlim pawh kan inserh thianghlim vang
leh \hat vanga neih theih a ni chuang lo.
Kan inpuahchah vanga Thlarau Thianghlim hi nei kan ni lova, Isua thihna
leh thawhlehna Pain a pawm avanga nei kan ni zawk. Rinnaa avangin Isua kan nei ang bawkin,
rinna- Isua rinna avangin Thlarau Thianghlim kan nei \hin a ni.
Penticost nia mi 3000 Thlarau Thianghlim changte pawh an
inpuahchah si se kan hre lo. Mahse
Petera-te hovin Isua chanchin an sawi chu an ngaithla a, an ring a, chawp leh
chilhin Thlarau Thianhlima tihkhahin an awm mai a ni (Tirhkohte 2:41). Thlarau Thianghlim dawng tur hian inpuahchah a
ngai lo a ni lo va, kan inpuahchah dan hi thiltih \hata Thlarau Thianghlim
hlawh tum kan ang ta mah mah a ni.
Thlarau Thianghlim dawng tura kan tihtur chu rinna- thil danga rinna kan
nghahna zawng zawng paithlaa, Pathian khawngaihnaa kan innghah pumhlum a ngai a
ni.
Chhandamna chu a thlawn ani ang bawkin Thlarau Thianghlim
pawh a thlawn a ni. A pawimawh ber chu
I duh takzet em tih mai hi a ni. Pain an
fate thil \ha pek an chak aia nasa zawkin Pathian chuan a mite Thlarau
Thianghlima min pek hi a chak zawk a ni.
Anihna diktakah chuan heng hriselna, damreina, sum leh pai-te hi Pathian
hnenah kan dil \hin a. Mahse Pathianin
min pek a chak zawk chu Thlarau Thianghlim hi a ni. Kan rilruah thildang a tam lutuk avangin
Thlarau Thianghlimin kan khat thei lo mai a ni.
Thil dang zawng zawng aia Isua thlang tute, mahni engmah lo, mirethei
khawngaihthlak, pachhia, \hatna reng reng nei lo tih inhriaa nitin an felna
Kraws thlira Pathian beltute Thlarau Thianghlimin a awmpui \hin a ni.
Sual kalsan phawt a, Thlarau Thianghlim neih kan tum \hin a,
BA passed hma loh sikul kal tum lo ang chauh kan ni. Thlarau Thianghlim thiltihtheihna a\ang
chauhvin sual kan kalsan thei zawk a ni.
Chu Thlarau Thianghlim chu Isua ringtute, Isua awm nghenga kalten an nei
\hin a ni.
Engvangin Nge Kan
Hlimna/lawmna a Reh Hma em em?
“Bawih ni lo turin Krista chuan min chhuahtir kha, chutichuan ding
nghet ula, bawih nghawngkawlah chuan tang leh tawh suh u. Nangni Dana thiam chan tumte u, Krista nen in
inthen ta: khawngaihna chu in tluksan ta.
Keini zawngin Thlarau zarah rinnain felna beiseina kan nghak si a. Krista Isuaah chuan serh tan engmah a sawt
lo, serh tanloh pawh engmah a sawt hek lo; rinna, hmangaihnaa thawh erawh chu a
sawt a ni” (Galatia 5:1-6).
Pathian
leh mihring inkar zawmtu chu khawngaihna a ni.
He khawngaihna hi phu nia inhriate ni lovin phu lo tih inpawmte chauhvin
an dawng thei (Rom 4:4). Achhan chu
khawngaihna chu hlawh chhuah chi a ni lova, thilthlawnpek a dawn dawna tur zawk
anih vang a ni.
Camping
emaw, revival emaw kan nei a, Pathian khawngaihna kraws thu an sawi lai chuan
kan hlima, kan lawm \hin. Mahse camping
tawp zan a\angin tih tur leh tih loh tur hlir kan sawi \an a. Krista hnungzuina chu hmangaihnaa luangliamna
ni lovin tih tur leh tih loh tur phurritah kan chantir a. Kan tih theih lohvin ka da kan ti a, kan
titheih lahin ka tih theih tak emaw kan ti a.
Hriat loh hlanin khawngaihna thuchah kha dan thuchahah kan chantir a,
khawngaihna kan tluksan avangin Krista nen kan inzawmna a lo tawp a.
Hlim leh lawmna, hmangaihna ten min kian san a. Ringtu der, inti fel
tak, hlim lem lo, lawmna em em pawh nei lo.
Mahni aia chaklote sualna kawhchhuah hratah kan chang zo ta \hin a
ni.
Hetiang
tur a ni lo, ringtu bul \anna chu khawngaihna a ni a, a kalzelna leh a tawp
thlengin khawngaihna vek a ni. Justification(Thiamchantirna)
hi rinnaa a thlawna neih a ni tih chu kan hria nual a, Sanctification erawh
Pathian leh mihring \angkawpa neih niin kan hre tlat \hin. Hei vang hian thil \ha ti turin ninawm
khawpin kan infuih a, kan tih phah tak tak chuang si lo. Anihna diktakah chuan kan thil \ha tih pawh
zawlnei Isaia chuan “silhfen bawlhhlawh” ang chauh a tih avangin thil \ha kan
tih tam poh leh silhfen bawlhhlawh kan inbel nasa mai mai a ni.
Kan
\hianpa pakhat chuan, “Justification-a rei tak cham hi sanctification a ni mai”
tiin a sawi \hin. Kristian nun diktak
chu hmangaihna rahchhuah, Pathian khawngaihna luangliam anih avangin anihna
diktakah chuan justification leh sanctification hi \hen hran tak tak theih a ni
lo. Mi Kristaa a awm chuan siamthar a ni
mai \hin zawk a ni (2 Kor 5:17). He Isua
nena kan inzawmna hi dan thiltih vang ni lovin Pathian khawngaihna rin vang
zawk a ni.
Khawngaihnain Pathian dan a Dodal
em?
A
tawi zawngin sawi ta ila, khawngaihna chauh hi Pathian dan zawm theihna kawng
awmchhun a ni. Dan chu Pathian nungchang
anih avangin Amah Pathian neitute chauh lo chuan an zawm thei lo. Pathian chu tihluiha hmin chi emaw, thil \ha
tih hmanga tlawn lungawi chi a ni lo. A
khawngaihna thilthlawnpek pawmna a\anga neih mai tur a ni zawk.
Pathian
chu hmangaihna anih avangin a dan pawh hmangaihna dan a ni. Pathian hmangaihna dawngtu, a hmangaihna par
tlan \hinte chuahvin he hmangaihna hi an nunpui thei a ni.
“’Nangmah
i inhmangaih angin i vengte i hmangaih tur a ni,’ tih thu kamkhatah hian Dan
thu zawng zawng chu a famkim tawh a ni si.” (Galatia
5:14)
Pathian
khawngaihna ringtute chu Thlarauvin hruaiin an nunah- hmangaihna te, hlimna te,
remna te, dawhtheihna te, ngilneihna te, thatna te, rinawmna te,
thuhnuairawlhna te, insumtheihna a lo lang chhuak \hin a ni.
Khawngaihna dodaltu hi dan
dodaltu an ni
Pathian
khawngaihnaa innghat lova Pathian dan anmahni chaknaa zawmtum tute chu tisa-ah
an la nung a, tisa thiltih- itsikna, hurna, inhauna, huatna, thikna etc.-in an
nunah ro an la rel a ni tiin Galatia 5:18-20 chuan a sawi a ni.
1888
kuma G.C. inkhawmpuia Pathian dan chungchang inhnialnaah pawh Pathian dan \antu
nia inngaite’n Pathian dan- hmangaihna dan hi an bawhchhe zawk tlat. =awngkam \ha lo leh phiarrukna hmangtute chu
Pathian dan humhimtu nia inngai G.I. Butler- a leh Uriah Smith-a te lam zawk an
ni. Mrs. White-I phei chuan an awmdan
chu an zirtirna ina a hruai thlen theih tawk anih chuan a hla thei ang bera an
zirtirna chu kalsan a duh tih a sawi hial a ni.
A hmaa kan sawi tawh angin Pathian dan chu hmangaihna dan a ni a. Chu hmangaihna nei lotute chuan Pathian dan
an bawhchhia a ni.
Pharisaite
ang tluka Pathian dan zawm kim tum nasa an awm lo. Sabbath an serh danah te, Pathian dang neih
an duh loh danah te, sawma pakhat an pek danah te, chawngheia \awng\ai an peih
danah te chuan tum nasa tak an ni. Mahse
heti taka ti nasa te hi Isua Krista khengbettu an ni lawi si a. A chhan chu engdang ni lovin khawngaihna aiin
dan leh dun an ngainat zawk vang a ni.
Dan ina tum ber chu hmangaihna a ni tih an theihnghilh a ni.
“Chu mi lai chuan Isua chu Chawlhniah buh hmunah te a kal tlang a;
a zirtirte chu an ril a tam a, buh vuite an thliak a, an ei ta a. Tin, Pharisaiten chu chu an hmuhin, a hnenah,
"En teh, i zirtirten Chawlhniah tih thiang lo chu an tih hi," an ti
a. 'Inthawina duh lovin khawngaihna ka duh e,' tih hi, a awmzia lo hre tawh ni
ula chu, mi thiamte chu thiam loh in chantir lo tur.” (Mathaia
12:1, 2, 7)
Pathian
khawngaihna ringa, Thlarau Thianghlim hruaite nunah chauh dan chu hlen famkimin
a awm \hin. Chuvangin khawngaihna tel lova Pathian dan zawm tumte chuan
pharisaite ang chiahin Pathian dan an tikhawlo vek \hin.
“Mi tupawh Pathian hnena inpek hnialtu chu,
thuneitu dang hnuaia kun a ni a, mahni ta a ni lo. Zalenna thute a sawi vel thin a ni mai thei,
mahse bawih a nih avangin thutak mawina
hmuhtir phal a ni lo… ama duh ang taka zalen taka awm angin a insawi thawveng
ve viau a ni thei e, mahse thim lalpa thu thua awm a ni zawk. Sual hrenga tangte chhuah zalen turin Krista
chu a lo kal a ni.” (Chatuan Nghahfak 450)
Khawvel/Sual hneh theihna kawng awmchhun Kraws chauh
Paula’n
engtik lai pawha a chhuan ber chu Krista Kraws a ni. A chhan chu Kraws zarah chauh khawvel a
khengbet thei a ni. Keini pawh sual kan
hneh theihna kawng awmchhun chu Isua Krista Kraws chauh hi a ni. Kawng dang zawng zawng chu kawng lem, boralna
kawng vek an ni. A chhan chu Kristian
nunkawng diktak chu tih tur leh tih loh tur mai ni lovin, hmangaihnaa Pathian
nena inzawmna anih vang a ni. Thil tha
tih chu chu Pathian nena inzawmnain a rah chhuah a ni.
Paula
leh Rev. Runremthanga hi inkawm ta se, an testimony a inang ngawtin ka ring:
“Kei
erawh chuan kan Lalpa Isua Krista kraws lo chu ka chhuan loh turzia mai chu,
chu mi zarah chuan khawvel hi ka tan khenbehin a awm ta, kei pawh khawvel tan
khenbehin ka awm a ni.” (Galatia 6:14)
Lawmin
ka puang zel dawn lawmin ka puang zel dawn
Ka
damna Krista kraws chanchin hi
Chhuan
tur reng ka nei lo sawi tur pawh ka nei lo
Ka
damna Lal Krista kraws chauh lo hi chu
Ø Dan
+
kaihhruaina ═ Tisa thiltih
Ø Dan
Thiltih + dansanna ═ Huatna
Ø Hmangaihna + khawngaihna ═ Hmangaihna
Ø Thlarau
+ hruaina ═ Nunthar
Ø Dan + bawih/sal ═
fear
e.g. Quavadis
thawnthuah chuan sipai za hotu Marcus Vinicius-a chuan sal nula Lygia-i a
hmangaih a, dan hmanga tiluih na nena inhmangaih tir a tum a; mahse Lygia-i
chuan, ‘i sal ka nih sa chuan ka tan hmangaih theih che i ni hlei nem, min
chhuah zalen phawt la, ka hmangaih thei ang che’ a ti. Chutiang chiah chuan Pathian hian tihluihna
leh inkhuahkhirhna chuan hlauhna bak a thlen lo tih hriain Kraws-ah kan
mawhphurhna leh hlinna sual leh dan thlengin a hlip vek a, Amah kan hmangaih
theih nan zalenna famkim a khawngaihnain min pe. Chuti taka hmangaihna leh inpekna thuk chuan
mihring/misual thinlungah Pathian hmangaih letna a rawn siam ta a ni.
GALATIA: Zalenna chanchin\ha
|
|
Rinna
Avanga Khawngaihnaa Chhandam
|
![]() |
RINNA AVANGA THIAMCHANTIRNA
VENHIMNA (1:11-2:21)
Paula’n thuneihna a neih dan
Paula thuneihna pawmpui a ni
Paula thuneihna puanchhuah a ni
Khawngaihnaa chhandam
Krista nena khenbeh
|
RINNA AVANGA THIAMCHANTIRNA
HRILHFIAHNA(3:1-4:31)
Mifel chu rinnain a nung
Dan thiltum leh hnathawh
Krista Fapa nihna
Nangmahnia Krista Siama awm chu
Sal nu leh zalen nu chi hnihte
|
RINNA AVANGA THIAMCHANTIRNA NUNA
LANTIRNA (5:1-6:10)
Kristan min chhuah zalen ta!
Thlarauvah nungin..
Tisa thiltihte
Thlarau rahte
Kraws ropuina
|
|
|
|
Hnialna/Venhimna:
|
PAULA APOSTOL NIH VENHIMNA
|
CHANCHINTHA VENHIMNA
|
THLARAUVA NUN VENHIMNA
|
|
|
|
Thu uar bik:
|
Mahni chanchin
|
Pathian thuril/Theology
|
Nuna hmanna tak tak/Practical
|
|
|
|
Thu sawi tum:
|
Paula thuneihna
|
Dana thiamchantumna hlawk lohzia
|
Thlarauva nunthar
|
|
|
|
|
Chanchintha Laimu
|
Chanchintha venhimna tha
chungchuang
|
Chanchintha anihna ang taka hmanna
|
|
|
|
Thupui:
|
Khawngaihna chanchintha venhimna
Zalenna hnial rual loh
|
Khawngaihna chanchintha sawifiahna
Zalenna vawnhimna
|
Khawngaihna chanchintha nunpuina
Zalenna nunpuina
|
|
|
|
Hun:
|
AD 58, Rom lehkhathawn nen Korinth
khua atanga ziah an ni
|
|
|
||
|
Ziahna hmun:
|
Korinth
|
|
(c)1994 Wil Pounds, A Look at
the Book
|
|
|
Galatia thuchah hi misual rinna
avanga khawngaihnaa Kristaa chhandamna mai ni lovin, misual chhandam
khawngaihnaa nitin a nunna a ni tel bawk.
Khawngaihna hi nunna intanna leh nunna kal kawng a ni. Keini ringtute hi Krista rinna kaltlangin
khawngaihnaa nung kan ni.
[1] C.S.
Lewis, Mere Christianity, 96, 97 as
quated in Atilio R. Dupertius,
NTST 550: Exegesis of The English
NT, (Andrews University)
[6] Juhuol Pulamte, A comparative
Study of The Hindy Doctrine of Moksha and Paul’s Doctrine of
Justification: An evangelical
Theological Perspective (Seoul, Korea: March 1996), 103.
[7]Nichol, Francis D., The Seventh-day Adventist Bible
Commentary, (Washington, D.C.: Review and Herald Publishing Association)
1978.
[8] Paul
Apple & Dan Broadwater, Understanding The Gospel Of The
Righteousness Of God: Sermon Outlines On
The Book Of Romans (Grace Reformed Presbyterian Church: Relay Md, 1993), 25, 26.
[9] Doctrine te,
thianhlimna te, kohhrana awmte hi a pawimawh em em a. Mahse a kotu pawh awm lo hian kohhran hi lo
zawmin. Tithianghlimtu hmelhriat si lo
hian thianghlimna hi kan lo ngai pawimawh ve em em ringawt ang e. Doctrine zawng zawng tum Krista nei si lo
hian a kawr ruak ringawt hi kan lo buaipui ang e.
[10] E.J. Waggoner, The Gospel in the Book of Galatians, pp
238 – 246 as quated in George R. Knight’s Angry
Saint, Review & Herald. Pp. 41.
